بزرگنمايي:

آریا جوان - ایسنا /خانواده مهمترین سهم را در شکل‌گیری شخصیت و هویت سالم فرزند دارد، چرا که بهداشت روانی بستگی به سلامت عاطفی انسان دارد؛ داشتن سلامت عاطفی از طریق خانواده برای فرزند فراهم می‌شود. در خانواده‌ای که عشق و علاقه و محبت به اندازه کافی مبادله می‌شود، سلامت روانی افراد آن خانواده تا حد زیادی تأمین ‌می‌شود. پس از پایان دوره کودکی، انسان وارد دوران جدیدی می‌شود که با تغییرات جسمی و روحی زیادی همراه است. در دوره کودکی، کودک هویت خود را با پدر و مادر خود تعریف می‌کند، اما در دوره نوجوانی او می‌خواهد هویتی مجزا از پدر و مادر خود داشته باشد، اما آن را نمی‌یابد که در این دوران با امتحان راه‌های مختلف، سعی می‌کند آن را بسازد. نقش خانواده در این دوران بسیار حائز اهمیت است.
بحران «هویت» در دوران نوجوانی
تقی ابوطالب احمدی روانشناس خانواده و مدرس دانشگاه فرهنگیان در گفت‌وگو با ایسنا، درباره بحران هویت در دوران نوجوانی، اظهار کرد: همه نوجوانان در جستجوی هویت‌اند و از خود می‌پرسند «من کیستم؟». نوجوان از هیچ‌کس بودن، به جایی نرسیدن و بی‌ارزش بودن در هراس است، نافرمانی و تمرد می‌کند اما قصدش آزار پدر و مادر نیست. می‌خواهد هویتش وجود خارجی داشتن و اختیارش را تجربه کند و در این مسیر گاه ضدیت طلبی‌اش به اوج می‌رسد. پدر و مادر باید در تحمل ناشکیبایی فرزند نوجوانشان به او کمک کنند، تنهایی او را تائید کنند و به او احترام بگذارند. اگر نوجوان نتواند با این بحران کنار بیاید، دچار سردرگمی و بحران هویت می‌شود. این امر می‌تواند به اختلالات رفتاری نظیر فرار از منزل، یا اختلالات روانی منجر شود. نوجوانان گاهی برای مقابله با این سردرگمی هویت،‌ خود را با گروه‌ها و فرقه‌های خاصی پیوند می‌دهند یا با قهرمانان مردمی همانندسازی می‌کنند.
او در ادامه افزود: کودک در گام پنجم رشد در دوره نوجوانی (دوازده تا هجده سالگی) به مرحله هویت‌یابی در برابر آشفتگی نقش می‌رسند، این مرحله، هنگامی است که کودک و یا نوجوان در شخصیت خود تداوم و یک‎نواختی را تشخیص می‌‎‌دهد و به رغم قرار گرفتن در موقعیت‎های مختلف و برخورد با افراد متفاوت، هویت خود را می‌یابد. در این دوره حساس سن، مادر نقش اول را در شکل‌گیری ثبات شخصیت نوجوان دخترش را دارد. اعتماد به نوجوان دختر در این سنین، باعث یکپارچگی شخصیت و هویت سالم او می‌شود. اریکسون اعتقاد دارد که هویت دو جنبه دارد: از یک سو، احساسی است که فرد از خود دارد؛ یعنی خودسنجی و از سوی دیگر، توصیف و برداشتی است که دیگران از او دارند. دیگرانی که برای فرد مهم هستند، و این همان «دیگرسنجی» است.
نقش مادر در تکامل شخصیت نوجوانان
نوجوان نیازمند همدلی و هم‌دردی است
ابوطالبی نقش مادر در تکامل شخصیت نوجوانان را دارای اهمیت توصیف کرد و گفت: نوجوانی که دوره تعارض روانی هویت در برابر سردرگمی هویت را با موفقیت طی می‌کند، از خود وصفی محکمی برخوردار می‌شود. دختران در روابط دوستی خود بیشتر بر مشارکت صمیمانه و پسران بر مقام و تسلط تأکید می‌ورزند. نوجوان دختر ما در سن بلوغ و آغاز نوجوانی به تفاهم، همدردی و همدلی نیازمند است و باید به او کمک شود تا به استقلال همه جانبه برسد. در این میان می‌توان گفت خصوصیات و نحوه رفتار مثبت و رشد مدارانه والدین به‌ویژه مادر به تکامل شخصیت نوجوان کمک می‌کند و یا عملکرد نامناسب‌شان جلوی رشد طبیعی فرزند را می‌گیرد.
وی همچنین با اشاره به اینکه اجتماعی و مذهبی شدم فرزندان از مادر نشات می‌گیرد، بیان کرد: در مباحث اعتقادی و تحولات مذهبی نیز نقش والدین خصوصاً مادر از اهمیت خاصی برخوردار است. تحقیقات نشان می‌دهد که مادران اثر اختصاصی بسیار بزرگی بر اجتماعی و مذهبی شدن فرزندانشان دارند. علی‌الخصوص اگر رابطه والد بودن به طور کلی رابطه‌ای نزدیک باشد. نوجوانان برای بیان مشکلات و نیازهای خود و همچنین برای کسب اطلاعات نیاز دارند که با دیگران گفتگو و مشورت کنند. در مورد نوجوانان دختر نشان می‌دهد که آن‌ها مایلند با والدین خود گفتگو کنند و منبع اطلاعاتی آن‌ها پدر و مادرشان بخصوص مادرشان باشد.
والدین تکیه‌گاهی امن برای نوجوان
این روانشناس والدین را تنها تکیه‌گاه فرزندان عنوان کرد و گفت: فرزندان برای گذر از مشکلات وغلبه بر آن نیازمند والدین خویش‌اند. صمیمیت و مهربانی نه تنها از اقتدار والدین نمی‌کاهد، بلکه زمینه‌ساز برقراری ارتباط بیشتر و بهتر میان والدین و فرزندان شده و در سایه این ارتباط صمیمانه اطاعت‌ها شکل دیگری می‌یابد و فرزندان بی‌آنکه اجباری در میان باشد، سخنان والدین را پذیرا می‌شوند اما برای این هدف چه باید کرد؟:
- برای فرزندانتان وقت بگذارید.
- شنونده خوبی باشید، اطمینان از این نکته که شما کاملا به سخنان او گوش می‌دهید بسیار مهم است.
- او را برای رفتار مثبتش تشویق کنید.
- رفتارهای نابهنجار و نامناسب فرزندانتان را بزرگ نکنید.
- برای تنبیه فرزندانتان جمع را انتخاب نکنید.
- برای تشکر از رفتار خوب و شایسته فرزندتان از عبارت‌ها و کلمات دقیق استفاده کنید.
- دقیقا به او شرح بدهید که چه رفتاری را از او انتظار دارید.
- با شروع هر حرکت، بروز هرگونه رفتار و برقراری هر رابطه‌ای نظر خود را واضح و دقیق بیان کنید تا پیش از بروز مشکل، مسائل حل شود.
- در مقابل کار مثبت یا رفتار شایسته، تشویقی در نظر بگیرید.
- اگر فرزندتان اشتباه شما را تذکر داد، عصبانی نشوید.
- رفتار شما بهترین آموزگار برای آن‌ها است.
- اگر از شما سوالی می‌پرسد، حتما به او پاسخ دهید.
- به رفتارهای او اعتماد کنید. اعتماد و اطمینان سرمنشا ارتباط صمیمانه است.
آسیب‌هایی که در کمین است
وی اختلالات رفتاری را نتیجه عدم توجه به نیازهای رشدی فرزندان دانست و اظهار کرد:
1- احساس حقارت یا کهتری، که دلایل و عوامل آن ناشی از نقص بدنی، شکست، محرومیت، تمسخر، سرزنش، کنایه و مسایل خانوادگی است.
2- ترس و اضطراب که به شکل واکنش عاطفی در قبال خطر احتمالی بروز پیدا می‌کند و دلایل و عوامل آن جدایی والدین، شکست، فقر مالی و موارد امثال آن است.
3- ناراحتی های عصبی که دلایل و عوامل آن فشارهای محیطی و محرومیت های عاطفی است.
4- رفتارهای تهاجمی یا فرار از وضعیت که به شکل تمایل و اعتیاد به مواد مخدرجلوه‌گر می‌شود.
5- افسردگی که به علت فشارهای وارده ناشی از عوامل محیطی و خارجی نسبت به نوجوان در او پدیدار می‌شود و حالت کمرویی و تغییر خلق و تمایل به انجام اقدامات خطرناک، احساس پوچی، بی هدفی و بی‌ثمر بودن در نوجوان جلوه‌گر می‌شود.
6- وسواس فکری و عملی که دلایل و عوامل ایجاد این نوع رفتارها ،‌ضعف اراده و قدرت تصمیم گیری در نوجوان است.
7- واکنش‌های دفاعی در مقابل اختلالات روانی نوجوان چون پرخاشگری برای رفع محرومیت‌ها ، انکار واقعیت و نادیده انگاشتن حقایق و واقعیت‌های نامطلوب.
8- خیال‌بافی‌، تبدیل آرزوها وامیال گذشته به تخیلات لذت بخش و بازگشت به رفتار کودکی در برابر وضعیت دشوار به منظور فرار از مواخذه شکل می‌گیرد.
9- دلیل تراشی و تلاش برای منطقی جلوه دادن رفتارهای غیر قابل قبول، الگوها جابجایی برای تخلیه روانی که به شکل انتقال افکار و احساسات و حالت‌های عاطفی به شخص دیگر صورت می‌گیرد.
10- تصعید و جابجایی سازنده و مفید که به صورت جبران از طریق تبدیل به عمل مثبت جلوه‌گر می‌شود.
11- جبران در وضعیت احساس کمبود و عدم کفایت و یا روشی برای پوشش ناخودآگاه بر روی نقاط ضعف روخ می‌دهد و فرد ضعیف فرافکنی کرده و به ‌نسبت دادن نقایص و انگیزه‌های نامطلوب خود به دیگران، برای تبرئه خود می‌پردازد.
انتهای پیام