بزرگنمايي:

آریا جوان - فرارو / جلال ساداتیان دیپلمات پیشین ایران در انگلستان معتقد است راه مذاکرات به طور کامل بسته نشده و در صورت ایجاد فضای عادلانه و برابر می‌توان به شروع مذاکرات امیدوار بود. اما محمدصادق کوشکی معتقد است سخنان رهبری صریح و روشن بوده و تعبیر و تفسیر آن، درواقع مغالطه و مغلطه است و نباید خود را در موضع ضعف قرار دهیم.
پس از سخنان اخیر رهبری در خصوص مذاکرات، تقریبا تمامی سران دولت و مجلس شورای اسلامی از این سخنان حمایت و تاکید کردند به شکل غیرشرافتمندانه مذاکره نخواهیم کرد. پیچیدگی‌های مسائل هسته‌ای و مکانیسم ماشه از یک سو و اعمال فشار حداکثری دونالد ترامپ از سوی دیگر باعث به وجود آمدن پرسش‌هایی درخصوص ادامه مسیر این در دیپلماسی و رویکردهایی است که ضمن حمایت از سخنان و تصمیم رهبری، کمترین تنش را در این عرصه ایجاد کند.

جلال ساداتیان، دیپلمات پیشین ایران در انگلستان و کارشناس ارشد سیاست خارجی و محمد صادق کوشکی، استاد دانشگاه تهران و فعال سیاسی اصولگرا در گفت‌وگو با فرارو، به برخی از پرسش‌ها در این زمینه پاسخ داده‌اند:
جلال ساداتیان در این رابطه اظهار داشت: رهبری در سخنان خود به صراحت گفتند اگر آن‌ها (آمریکایی ها) ما را تهدید کنند، آن‌ها را تهدید می‌کنیم و اگر امنیت ما را هدف بگیرند ما نیز امنیت آن‌ها را به خطر می‌اندازیم. اما استنباط من از سخنان رهبری این است که اگر آن‌ها شرط و شروط بگذارند ما هم شرط و شروطی خواهیم داشت. ترامپ دستور یا به زعم من بیانیه‌ای را امضا کرده که بر اساس آن اگر ایران راضی به شروطی متناسب با آن چه ترامپ مایل است، نشود، برخی دستورالعمل‌ها را اجرایی خواهد کرد. به اعتقاد من ترامپ همان اشتباهی را مرتکب شد که در خروج از برجام به آن توسل کرد. یعنی بدون این که شرایط ایران را بفهمد و موقعیت ایران را درک کند، تسلیم فشاری شد که از سوی لابی صهیونیست ها، نتانیاهو و طرفدارانش بر او وارد می‌شد. طبیعتا در مقابل او، در ایران موضع گرفته شد. رهبری پیش از سخنرانی آخر خود، اشاره کرده بودند که در مقابل آمریکا باید با هشیاری برخورد کرد و اگر بنا بر مذاکره است باید دقت و حساسیت بسیار بالا باشد. اما این بار و بعد از رفتار جدید ترامپ، رهبری، مذاکره با چنین فردی را که با این زبان تهدید با ما صحبت می‌کند و پیش فرضی را برای فشار بر ما تهیه می‌کند، اشتباه دانستند.
وی افزود: در سوی دیگر ماجرا، به اعتقاد من راه به کلی بسته نشده است. درواقع اگر شرایط تغییراتی جدی داشته باشد، شاید بتوان باب گفت‌وگو را مجددا باز کرد و مذاکرات با فضایی متعادل و عادلانه برای طرفین ادامه پیدا کند. این فضا چیست؟ اول این که من معتقدم اروپایی‌ها مایل نیستند ایران از حدی معین ضعیف‌تر شود چرا که معتقدند ترکیه در سوریه ترک تازی می‌کند و در آسیای مرکزی و سوریه رفتارهایی دارد که می‌تواند در بلند مدت خطرناک باشد. حمایت اردوغان از جولانی نیز برای اروپایی‌ها چندان دلگرم کننده یا مثبت نیست؛ بنابراین اروپایی‌ها نسبت به تحولات سوریه با حساسیت بالایی برخورد می‌کنند و نمی‌خواهند شرایط این کشور به سمتی برود که تبدیل به چالشی جدید برای آن‌ها شود؛ بنابراین اروپایی‌ها ترجیح می‌دهند به سمتی حرکت کنند که در شرایط فعلی منطقه، مجبور نشوند اسنپ بک را علیه ایران فعال کنند. اما این موضوع از دید آن ها، شرط و شروطی دارد. شرط اصلی این است که ایران بتواند در بحث مسائل هسته‌ای، نظر آن‌ها را به طور کامل جلب کند. این که ایران تعهد دهد به سمت بمب هسته‌ای حرکت نکند یا اجازه بازرسی بازرسان آژانس را بدهد، موضوعاتی نیست که برای ایران چالشی محسوب شود یا ایران در این زمینه‌ها نگرانی‌های جدی داشته باشد. وقتی اسنپ بک فعال نشود، آمریکا هم نمی‌تواند به ایران فشار مضاعف وارد کند، اما اگر اسنپ بک فعال شود، شرایط به شدت پیچیده‌تر خواهد شد و دست آمریکا هم بازتر خواهد بود.
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی در ادامه گفت: ترامپ، تعدادی اهداف بلند مدت برای خود در منطقه ترسیم کرده است، از جمله این که در وهله اول با عربستان و پس از آن با اردن، مصر، عمان و سایرین روابط تجاری و حمایتی از اسرائیل ایجاد کند. ترامپ اصلا تمایلی به درگیری در منطقه ندارد، حتی اگر اسرائیل تصمیم به حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران را داشته باشد، اما آمریکا خود را وارد چنین مداخله‌ای نمی‌کند. هرچند معتقدم حتی اسرائیل هم علیرغم همه تهدیدهایی که مطرح می‌کند، فعلا آماده درگیری با ایران نیست. تا 7 ماه باقی مانده به اسنپ بک، مسیر گفت‌وگوهای ما با غرب فراز و نشیب‌های متعددی خواهد داشت و برای پیش بینی زود است، اما همانطور که در سخنان رهبری هم به درستی مورد تاکید قرار گرفت، ایران هیچ تمایلی به مذاکره‌ای که آمریکا از موضوع بالا صحبت کند و حداقل‌ها را برای ما در نظر بگیرد ندارد. ایران آماده گفتکو و مذاکره است مشروط بر آن که چارچوب معقول و قابل قبول برای ایران داشته باشد، اما با این رفتاری که ترامپ از خود نشان داده فعلا مسیر مذاکرات متوقف شده است هر چند به اعتقاد من شرایط فعلی موقتی است و به معنای پایان همیشگی مذاکرات نیست.
برخی درخصوص تعبیر سخنان رهبری، مغالطه می‌کنند / نباید خودمان را در موضع ضعف قرار دهیم
محمدصادق کوشکی نیز در این رابطه اظهار داشت: دنیای قرن 21 دنیا منطقه گرایی است. منطقه گرایی به این معنا که ما باید ارتباطات حداکثری را با محیط پیرامونی خود ترسیم کنیم و چشمداشت ما به مناطق پیرامونی خودمان اولویت اول باشد. درواقع ما باید سعی کنیم روابطمان را در عرصه‌های مختلف با 15 کشور پیرامونی خودمان سامان دهی کنیم. نکته دوم این که دنیا کنونی، دنیای چند قطبی است. یعنی به هیچ عنوان اینگونه نیست که الزام به رابطه با یک ساختار یا یک کشور نداریم، بلکه باید روابطمان را با ساخت‌های مختلف مجموعه‌های جهانی توسعه دهیم. ما اکنون ساختارهای جایگزینی مثل بریکس داریم. بریکس یک پهنه همکاری‌های جهانی است و کشورهای مختلفی اعم از قدرت‌های بزرگ و میانی در این پهنه حضور دارند. این پهنه حتی به دنبال این است که پول اقتصادی خود را داشته باشد. پیمان شانگهای را هم داریم. حتی جالب است برخی کشورهای اروپایی، نه در قالب اتحادیه، بلکه در قالب یک واحد مستقل سیاسی تمایل به همکاری‌های مختلفی با ما دارند.
وی افزود: مکانیسم ماشه، زمانی برای ما ایجاد خطر می‌کند که ما درون خودمان، احساس ضعف کنیم. در غیر این صورت ما ابزارهای مختلفی برای حفاظت از خودمان در برابر این ساز و کار داریم. یکی از این ابزارها، عضویت یا عدم عضویت ما در پیمان NPT است. اگر ما احساس ضعف را کنار گذاشته و رسما اعلام کنیم که اگر قرار است علیه ما مکانیسم ماشه فعال شود، ما هم دلیلی برای حضور در NPT نخواهیم داشت، می‌توانیم با چنین ابزاری از اهرم فشار خود علیه مکانیسم ماشه استفاده کنیم. باقی ماندن ما در NPT به حدی برای غربی‌ها مهم است، که باعث می‌شود، از تصمیم گیری نابخردانه در خصوص مکانیسم ماشه دست بردارند. اگر آن‌ها بخواهند مکانیسم ماشه را فعال کنند، عملا نمی‌توانند تحریم جدیدی را به ما اضافه کنند و هیچ یک از این کشورها هم تمایلی ندارند بر اساس برخورد نظامی با ما مواجه شوند. اگر ما از NPT خارج شویم و آن‌ها اسنپ بک را فعال کنند، هرگونه بازرسی و نظارت بر تاسیسات هسته‌ای را از دست خواهند داد، اما در عمل فشار چندانی بر ما وارد نخواهد شد، چون عملا هر حربه تحریمی که بوده، علیه ما فعال است. فعال سازی مکانیسم ماشه اهرم جدیدی به آن‌ها نمی‌دهد. اما اگر ما خارج شویم اهرم جدید در دست ما و فشار ما علیه آن‌ها خواهد بود. ما نباید در درون احساس ضعف کنیم و به طرف مقابل هم احساس برتری دهیم.
این فعال سیاسی اصولگرا در خصوص تعابیری که برخی درباره سخنان رهبری، مطرح می‌کنند و این سخنان را به معنای پایان مذاکرات نمی‌دانند، گفت: به اعتقاد من پدیده‌ای به نام «مغالطه»، این جا خود را نشان می‌دهد. مغالطه یعنی همین که متنی به صراحت گفته شده و دوستان تفاسیری می‌کنند که این تفاسیر اصلا در زبان فارسی مشکل دارد. مغالطه و مغلطه به ویژه در خصوص سخنان رهبری کار پسندیده‌ای نیست. این نوع مغالطه‌ها را اصلا نباید جدی گرفت.