بزرگنمايي:

آریا جوان - «بیش‌فعالی» اختلالی عصبی‌رشدی است که با علائمی پایدار مانند مشکلات تمرکز، بی‌توجهی شدید، رفتارهای تکانشی و ناتوانی در کنترل فعالیت‌های حرکتی مشخص می‌شود و معمولا در اوایل کودکی یا قبل از 7 سالگی، علائم خود را نشان می دهد. تحقیقات نشان می‌دهد که این اختلال به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی، خانوادگی، اجتماعی و روانی، ایجاد می‌شوند.

به گفته روانشناسان در 15 تا 20 درصد موارد، علائم و عواقب بیش‌فعالی تا بزرگسالی همراه فرد خواهد ماند اما میانگین سنی تشخیص بیش فعالی(ADHD) در کودکان به طور متوسط ​​7 سال است. 
معمولاً والدین و معلمان با این علایم که کودک، بیش از حد معمول فعالیت و تحرک دارد، دائم حواسش پرت می شود، نمی تواند حتی برای مدت کوتاهی مشغول یک کار ثابت باشد، تکانشی است یعنی بدون فکر و ناگهانی دست به کاری می‌زند و تمرکز کردن برایش خیلی سخت و دشوار است، متوجه بیش فعالی کودک می‌شوند.
اختلال کمبود توجه بیش فعالی یک اختلال عصبی رشدی پیچیده است که می تواند بر توانایی افراد برای عملکرد در بسیاری از جنبه‌های مختلف زندگی مانند مدرسه، محل کار و حتی در خانه تأثیر بگذارد. اگرچه ADHD می‌تواند چالش‌های قابل ملاحظه‌ای در زندگی روزمره ایجاد کند، علائم بیش فعالی در کودکان و بزرگسالان متفاوت است و گاهی اوقات تشخیص آن دشوار است. بزرگسالان مبتلا ممکن است در اوایل زندگی علائم بیش فعالی را داشته‌اند که نادیده گرفته شده است، که همین امر منجر به تشخیص دیرهنگام بیش فعالی در مراحل بعدی زندگی می‌شود.
علائم بیش فعالی در کودکان
فردی که از اختلال بیش فعالی رنج می برد در توجه، بی قراری بیش از حد، مشکل در کنترل خود یا رفتارهای تکانشی با مشکل مواجه می شود. در کودکان مبتلا به بیش فعالی، این علائم می تواند در خانه، مهدکودک یا مدرسه ظهور کند که مانند مشکل تمرکز در فعالیتها، پرت شدن حواس به راحتی، توجه کم به انجام تکالیف مدرسه، بی قراری، تکان خوردن، یا با یک جا نشستن مشکل دارند، به طور مداوم به حرکت یا دویدن مکرر به اطراف نیاز دارند، انجام فعالیتها با صدای بلند یا مخل آسایش دیگران، زیاده روی در صحبت کردن و قطع کردن حرف دیگران و ... است.
همچنین کودکی که الگویی از علائم بیش فعالی و تکانشگری را نشان می دهد اغلب ممکن است دست‌ها یا پاهایش بی قراری می‌کند یا ضربه می زند، یا روی صندلی تکان می‌خورد، در نشستن در کلاس درس یا در موقعیت‌های دیگر مشکل دارد، مدام در حرکت است، در موقعیت هایی که مناسب نیست می دود یا بالا می رود، کودک در بازی کردن یا انجام یک فعالیت بی سر و صدا مشکل دارد، زیاد حرف می زند، پاسخ‌هایش مبهم است و حرف سؤال‌کننده را قطع می‌کند، نمی‌تواند در انتظار نوبت خود بماند، مکالمات، بازی ها یا فعالیت‌های دیگران را قطع یا خراب می‌کند.
کودکان پر انرژی را با بیش فعال اشتباه نگیرید
این در حالیست که لازم است بدانیم برای اکثر کودکان پیش دبستانی عادی است که دامنه توجه کوتاهی داشته باشند، آنها نمی‌توانند برای مدت طولانی به یک فعالیت پایبند بمانند در مورد بیش فعالی هم همینطور است؛ کودکان خردسال به طور طبیعی پرانرژی هستند البته، برخی از کودکان نسبت به بچه های هم سن خود سطح فعالیت بالاتری دارند. هرگز نباید کودکان را فقط به این دلیل که با دوستان یا خواهر و برادر خود متفاوت هستند در زمره مبتلایان به بیش فعالی طبقه بندی کرد. کودکانی که در مدرسه مشکل دارند اما در خانه یا با دوستانشان خوب کنار می آیند، احتمالاً بیش فعالی ندارند. کودکانی که در خانه بیش فعال یا بی‌توجه هستند، اما تکالیف مدرسه و دوستی آنها اینگونه نیست، احتمالاً بیش فعالی ندارند.
والدین با کودک بیش فعال چطور رفتار کنند؟
والدین درک کنند که اختلال ADHD، یک اختلال عصبی ـ رشدی است و رفتارهای کودک عمدی نیست، پس صبور باشند. برخورد مناسب پدر و مادر و حمایت آنها از یک کودک بیش فعال می‌تواند تاثیر زیادی در بهبود علائم، افزایش اعتماد به نفس و مدیریت بهتر رفتارهای کودک داشته باشد. از جمله این واکنش‌ها تعیین قوانین واضح و ایجاد یک برنامه‌ریزی منظم برای فعالیت‌های روزمره مثل بیدار شدن، غذا خوردن، درس خواندن و خوابیدن است. واکنش دیگر تشویق و رفتارهای محبت آمیز به خاطر تلاش‌ها و موفقیت‌های هر چند کوچک و پرهیز کردن از تحقیر، مقایسه و تنبیه‌های بدنی است. 
همچنین زمانی که کودک رفتار غیر قابل قبولی دارد، والدین آرام بمانند و واکنش هیجانی نشان ندهند و به جای انتقاد مستقیم، توجه کودک را به فعالیت یا موضوع دیگری جلب کرده و در صورت نیاز به متخصصان روانشناسی یا روانپزشکی کودک مراجعه شود.
راه‌های تخلیه انرژی اضافی کودکان بیش‌فعال
بیش‌فعال‌ها می‌توانند افراد موفقی شوند
روانشناسان یکی از راه‌های تخلیه انرژی اضافی در کودکان بیش فعال را ورزش از جمله شنا می‌دانند چرا که این ورزش یکی از بهترین ورزش‌های مناسب برای کودکان بیش فعال است که تمام قسمت‌های بدن را درگیر کرده و به تخلیه انرژی کمک می‌کند.
روانشناسان تربیتی معتقدند یک کودک بیش فعال دقیقاً می‌تواند مشابه یک کودک عادی موفق زندگی کند، حتی بیش فعالی می‌تواند یک امتیاز در بین افراد حساب شود چرا که فرد بیش فعال از توانایی‌هایی برخوردار است که به شرط شناسایی به موقع و درمان صحیح موجب کسب موفقیت‌های زیادی می‌شود.