آریا جوان - فرارو / عشق فقط یک حس رمانتیک نیست، بله هر نوع ارتباط انسانی و عاطفی‌ای می‌تواند بر سلامت اجسمانی و روانی ما تأثیر داشته باشد. در این مقاله درباره تأثیر هورمون‌های عشق، چگونگی متعادل نگه داشتن آنها و ... صحبت کرده‌ایم.
خواه در روز عشاق (ولنتاین) عشق رمانتیک برای شما مهم باشد یا نه، مغز شما همیشه در تلاش است تا شما را به برقراری ارتباط اجتماعی ترغیب کند، زیرا ارتباط انسانی برای سلامت بدن ضروری است.
در هر نوع عشق، چه رمانتیک و چه غیررمانتیک، نیاز بدن به ارتباط انسانی اجتناب‌ناپذیر است. عشق تنها یک احساس رمانتیک نیست، بلکه هر نوع ارتباط انسانی و عاطفی می‌تواند بر سلامت جسمانی و روانی تأثیرگذار باشد. عشق یک ضرورت زیستی است که برای سلامت جسمانی و روانی انسان به اندازه آب، غذا و ورزش اهمیت دارد. بیشتر فواید عشق، مانند جذب شدن به افراد، محبت و دلبستگی، از مغز ناشی می‌شود و در این فرآیند، هورمون‌ها نقش اصلی دارند.

هورمون‌ های عشق
مغز و بدن از شبکه‌ای وسیع از انتقال‌دهنده‌های عصبی و پیام‌رسان‌های مولکولی برای هماهنگی کارکردهای مختلف و تأثیرگذاری بر احساسات استفاده می‌کنند. هورمون‌ها که جزئی از سیستم غدد درون‌ریز هستند، در مغز به ویژه در نواحی قدیمی مانند سیستم لیمبیک فعالیت می‌کنند. این هورمون‌ها احساسات خاصی مانند جذب و دلبستگی را تقویت می‌کنند. این تغییرات هورمونی می‌توانند در تعاملات انسانی به طور چشم‌گیری بر نحوه ارتباط ما با دیگران و حتی بر تصمیمات ما اثر بگذارند.
هفت هورمون عشق
1.اکسی‌توسین: به‌عنوان «هورمون عشق» شناخته می‌شود و نقش اصلی در تقویت ارتباطات اجتماعی، افزایش اعتماد و جذابیت دارد. این هورمون هنگام تعاملات فیزیکی مانند لمس یا در آغوش کشیدن، گفت‌وگوهای صمیمانه یا انجام فعالیت‌های معنادار با دیگران ترشح می‌شود. اکسی‌توسین، همچنین به تقویت احساسات دلبستگی و تعهد در روابط انسانی کمک می‌کند. مثلاً در روابط عاشقانه، این هورمون کمک می‌کند تا فرد احساس نزدیکی و پیوند عمیق‌تری با شریک زندگی خود داشته باشد. علاوه بر این، اکسی‌توسین می‌تواند در برخی موارد بر یادآوری‌های گذشته تأثیر بگذارد، به‌ویژه در روابطی که آسیب دیده‌اند، و احساسات تلخی به همراه داشته باشد.
2.واسوپرسین: این هورمون نقش حیاتی در ایجاد احساسات هیجان‌انگیز و میل به نزدیک‌تر شدن به فرد دیگر دارد. واسوپرسین به‌ویژه در روابط طولانی‌مدت و حفظ تعهدات عاطفی موثر است و می‌تواند باعث ایجاد حس مالکیت یا حسادت شود. این هورمون از آن جهت مهم است که برای محافظت از روابط و جلوگیری از تهدیدات ترشح می‌شود، یعنی افراد با افزایش سطح واسوپرسین تمایل دارند از کسانی که به آن‌ها اهمیت می‌دهند، محافظت کنند. در عین حال، جالب اینجاست که واسوپرسین به‌طور غیرمستقیم می‌تواند با اکسی‌توسین تداخل کند و در صورتی که در سطح بالایی باشد، باعث کاهش احساسات مالکیت یا حسادت گردد.
3.دوپامین: دوپامین به‌عنوان یکی از مهم‌ترین هورمون‌های پاداش در مغز شناخته می‌شود. این هورمون در واکنش به فعالیت‌هایی مانند بوسیدن، در آغوش گرفتن، یا داشتن رابطه جنسی فعال می‌شود و باعث احساس شادی و سرخوشی در افراد می‌گردد. دوپامین در واقع به مغز این پیام را می‌دهد که آنچه انجام می‌دهید ارزشمند است و باید تکرار شود. وقتی دوپامین ترشح می‌شود، مسیرهای پاداش مغز فعال می‌شوند و این امر به تقویت انگیزه و علاقه به نزدیکی بیشتر با شریک عاطفی می‌انجامد. به‌طور کلی، دوپامین مسئول احساس لذت و هیجان از برقراری ارتباط نزدیک است.
4.تستوسترون و استروژن: این هورمون‌ها که به هورمون‌های جنسی معروفند، در تحریک میل جنسی و جذابیت‌های فیزیکی نقش عمده‌ای ایفا می‌کنند. تستوسترون و استروژن مسئولیت تحریک تمایلات جنسی و در نهایت تمایل به تولید مثل را دارند. افزایش سطح این هورمون‌ها می‌تواند احساسات شور و شوق را در روابط جدید ایجاد کند و باعث جذب فیزیکی افراد به یکدیگر گردد. به‌ویژه در اوایل روابط، این هورمون‌ها موجب ایجاد هیجان و اشتیاق شدید می‌شوند.
5.نوردوپامین: این هورمون باعث بروز احساسات فیزیکی مانند تپش قلب و تعریق می‌شود، به‌ویژه زمانی که شما به فرد جدیدی علاقه‌مند می‌شوید یا در ابتدای یک رابطه عاطفی قرار می‌گیرید. نوردوپامین به نوعی با حافظه ارتباط دارد، چرا که تأثیر زیادی در ذخیره‌سازی تجربیات خاص و ایجاد خاطرات جدید دارد. به‌عنوان مثال، افرادی که در مراحل ابتدایی روابط‌شان قرار دارند، معمولاً قادر به یادآوری دقیق لحظات خاص و احساسات خود در آن زمان هستند، زیرا نوردوپامین در آن دوران بیشترین ترشح را دارد.
6.سروتونین: سروتونین در مراحل خاصی از جذب، به‌ویژه در ابتدای یک رابطه، کاهش می‌یابد. کاهش سطح سروتونین در مغز باعث می‌شود که فرد احساسات و تفکرات مداوم و گاهی اوقات وسواس‌گونه‌ای نسبت به شریک خود داشته باشد. این وضعیت مشابه افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) است، جایی که آن‌ها به‌طور مداوم به یک فکر خاص (مانند فکر به فردی خاص) مشغول می‌شوند. این وضعیت در روابط عاشقانه نیز می‌تواند باعث ایجاد فکر و ذهنیت‌های دائمی و قوی نسبت به شریک زندگی شود.
7.نوراپی‌نفرین: این هورمون، که در پاسخ به احساسات هیجانی و شدید ترشح می‌شود، باعث بروز واکنش‌های فیزیکی مانند افزایش ضربان قلب و تپش سریع‌تر می‌شود. نوراپی‌نفرین معمولاً زمانی ترشح می‌شود که فرد در حال تجربه کردن یک احساس جدید و پرهیجان باشد، به‌ویژه در ابتدای یک رابطه. این هورمون می‌تواند باعث ایجاد وضعیت‌هایی مانند عرق کردن و تپش قلب شود، که به‌طور معمول در مراحل اولیه یک ارتباط عاشقانه مشاهده می‌شود. به عبارت دیگر، نوراپی‌نفرین احساساتی مانند هیجان و اضطراب مثبت در فرد ایجاد می‌کند.
کاهش کدام هورمون‌ها باعث می‌شود از طرف بدمان بیاید؟
کاهش سطح سروتونین در بدن معمولاً به‌عنوان یکی از عواملی شناخته می‌شود که باعث بروز احساسات منفی و حتی بیزاری از دیگران می‌شود. این کاهش در سروتونین می‌تواند باعث ایجاد احساساتی مانند افسردگی، اضطراب و حتی تحریک‌پذیری شود. به‌ویژه در روابط عاطفی، زمانی که سطح سروتونین پایین باشد، افراد ممکن است درگیر افکار وسواسی یا احساسات منفی شدیدی نسبت به شریک زندگی خود شوند.
علاوه بر این، اگر سطح اکسی‌توسین هم کاهش یابد، ممکن است فرد کمتر احساس نزدیکی و دلبستگی به شریک یا اطرافیان خود داشته باشد. اکسی‌توسین، که به «هورمون عشق» معروف است، نقش مهمی در ایجاد اعتماد و پیوندهای اجتماعی ایفا می‌کند، و کاهش آن می‌تواند باعث احساس فاصله و سردی در روابط شود.
چطور سطح هورمون‌های عشقی را متعادل نگه داریم؟
فعالیت بدنی منظم: ورزش نه تنها سطح هورمون‌های استرس را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند سطح دوپامین و اکسی‌توسین را افزایش دهد. ورزش‌هایی که شامل تعامل اجتماعی هستند، مانند تمرینات گروهی یا ورزش با شریک زندگی، می‌توانند به طور خاص هورمون‌های مرتبط با عشق و ارتباطات را تقویت کنند.
تغذیه مناسب: از مواد غذایی می‌توانند بر هورمون‌های عشقی تأثیر بگذارند. به‌طور مثال، مصرف غذاهای غنی از روی می‌تواند به تولید هورمون‌های جنسی مانند تستوسترون و استروژن کمک کند که در ایجاد جذب و شور و شوق نقش دارند.
مدیریت استرس: کاهش استرس از طریق تکنیک‌های مانند یوگا، مدیتیشن و تمرین‌های تنفسی می‌تواند میزان کورتیزول (هورمون استرس) را کاهش دهد. این امر باعث می‌شود هورمون‌های عشق مانند اکسی‌توسین و دوپامین عملکرد بهتری داشته باشند، زیرا استرس مزمن می‌تواند تعادل هورمونی را مختل کند.
خواب کافی: خواب کافی به تنظیم سطح هورمون‌ها کمک می‌کند و می‌تواند باعث تعادل هورمون‌های مرتبط با عشق شود. به‌ویژه، خواب با کیفیت می‌تواند به افزایش ترشح اکسی‌توسین و دوپامین کمک کند و احساسات مثبت و محبت‌آمیز را تقویت نماید.
ارتباطات اجتماعی مثبت: زمانی که با عزیزان یا دوستان خود وقت می‌گذرانید و ارتباطات انسانی برقرار می‌کنید، سطح اکسی‌توسین افزایش می‌یابد. این هورمون به تقویت دلبستگی، اعتماد و محبت کمک می‌کند، که همه این‌ها اجزای ضروری برای روابط عاشقانه سالم هستند.
روابط عاطفی سالم: روابط سالم و حمایت‌کننده باعث ترشح واسوپرسین و اکسی‌توسین می‌شود که برای ایجاد دلبستگی و ایجاد اعتماد در روابط عاشقانه ضروری هستند. این هورمون‌ها می‌توانند به حفظ روابط مثبت و پایدار کمک کنند.
مزایای سلامتی عشق
عشق مزایای بسیاری برای سلامت جسمی و روانی دارد. افزایش اکسی‌توسین و سایر هورمون‌ها باعث کاهش استرس، بهبود خواب، تقویت سیستم ایمنی، کاهش درد و بهبود توانایی‌های شناختی می‌شود. عشق می‌تواند باعث بهبود عملکرد مغز، کاهش علائم افسردگی و اضطراب، و حتی افزایش طول عمر شود.
عشق و مراحل مختلف روابط
در مراحل ابتدایی یک رابطه، هورمون‌هایی مانند نورآدرنالین بیشتر آزاد می‌شوند که باعث ایجاد هیجان و احساسات شدید می‌شود. این احساسات ممکن است باعث شود که شما در مقابل برخی از معایب فرد مورد علاقه‌تان «کور» شوید و فقط ویژگی‌های مثبت او را ببینید. اما با گذشت زمان و تثبیت رابطه، هورمون‌هایی مانند اکسی‌توسین و واسوپرسین نقش اصلی را در حفظ روابط پایدار و ایجاد احساس امنیت ایفا می‌کنند.
چگونه شکست عشقی بر بدن تأثیر می‌گذارد؟
شکست عشقی باعث می‌شود که بدن از هورمون‌های خوشایند مانند دوپامین و اکسی‌توسین محروم شود و در عوض هورمون‌های استرس مانند کورتیزول و نوراپی‌نفرین افزایش یابند. این امر می‌تواند باعث اضطراب، افسردگی، یا حتی درد جسمی مشابه با درد فیزیکی شود. در مواردی، فقدان یک عزیز می‌تواند حتی خطر حمله قلبی را افزایش دهد.
چه باید کرد؟
اگر در رابطه‌ای هستید که احساس می‌کنید عشق و هورمون‌های خوشایند در آن کم است، می‌توانید وقت بیشتری را با شریک خود بگذرانید یا از لمس فیزیکی برای تحریک این هورمون‌ها استفاده کنید. همچنین اگر در رابطه رمانتیک نیستید، می‌توانید با وقت گذراندن با خانواده و دوستان یا حتی در آغوش گرفتن حیوان خانگی خود، این هورمون‌ها را تحریک کنید.
در نهایت، عشق یک نیاز بیولوژیکی است که نمی‌توان از آن اجتناب کرد و برای سلامتی جسم و روان ضروری است.