آریا جوان - مهر / اگر به کارنامه هنری نادر برهانی‌مرند، نویسنده و کارگردان تئاتر نگاهی بیندازیم، متوجه ویژگی‌هایی چون تجربه گرایی و تمرکز بر وجوه انسانی خواهیم شد که همین عوامل آثار او را متمایز می‌کند.
گروه هنر خبرگزاری مهر قصد دارد در طول ایام نوروز، به سراغ یک چهره تئاتری برجسته که در سال 1403 با اثر نمایشی موفقی روی صحنه رفته است، برود. همچنین در گزارش‌های پیش رو به هنرمندان جوانی نیز می‌پردازیم که در سال گذشته در تئاتر ایران خوش درخشیدند و نمایش‌هایی را به صحنه بردند که هم مورد توجه مخاطبان قرار گرفت و هم منتقدان به آن روی خوش نشان دادند.
در این گزارش به سراغ نادر برهانی‌مرند رفته‌ایم.
نادر برهانی‌مرند متولد 1349، نویسنده، کارگردان و بازیگر تئاتر با مدرک کارشناسی ارشد رشته بازیگری و کارگردانی از دانشکده سینما و تئاتر است. وی داور چندین جشنواره معتبر تئاتری کشور در ادوار مختلف بوده است و انتشار چند جلد کتاب از دیگر فعالیت‌های فرهنگی اوست.
وی اولین عامل شخصی خود در جذب شدن به جهان تئاتر را حضور در خانواده‌ای فرهنگی می‌داند و برخورد با نمایشی به نام «چاه» در سنین نوجوانی که بنا به گفته خود، اگر این جرقه شکل نمی‌گرفت شاید مسیر متفاوتی در نسبت با وضع کنونی وی در انتظار برهانی‌مرند بود.

سرانجام غیبت 8 ساله؛ «هدویگ »
او در قالب نمایش‌های مختلف بارها، مخاطبان را به فکر فرو برده است و حالا پس از 8 سال دوری از کارگردانی، پس از نمایش «سردار» که در سالن اصلی مجموعه تئاترشهر در سال 1395 روی صحنه رفت در سال 1402 با نمایش « هدویگ » به صحنه تئاتر بازگشت؛ این نمایش از 29 آذر تا 2 بهمن در تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه رفت و نظرات بسیاری از منتقدان و فعالان این حوزه را جلب کرد.
این نمایش برداشتی آزاد از نمایشنامه «مرغابی وحشی» هنریک ایبسن بود که با نگاه بینامتنی برهانی‌مرند جلوه متفاوتی پیدا کرده بود؛ انتخاب متنی از ایبسن در نگاه اول، انتخابی هوشمندانه به نظر نمی‌آمد، زیرا مخاطب امروزه از فضاهای کلاسیکی چون ایبسن گریزان است و قصد دارد چیزی ببیند که برای امروزه روزش ثمره‌ای داشته باشد. در نظر گرفتن این موضوع توسط برهانی‌مرند و نگارش متنی متفاوت با حرفی تازه براساس «مرغابی وحشی» یک اقدام شایسته بود. نگارش متنی متناسب با فضای امروز مردم سبب شد که « هدویگ » اثری درخور انسان معاصر این شهر باشد که در طول روز با حجم وسیعی از هیاهو و ازدحام افکار مواجهه است و شاید تئاتر آخرین سنگر او برای در امان ماندن از این حجم از تشویش فکری است. این نمایش، حول محور 2 فضای مجزا پیش می‌رود که در یک طرف نمایشنامه نویسی، در حال تماشای روایت اثر خود است و در طرفی دیگر شاهد زیست 2 خانواده از 2 طبقه اجتماعی و اقتصادی مجزا هستیم که پسر خانواده سرانجام خانه را به دلیل رفتارهای غیراخلاقی پدر ترک می‌کند و زیست فقیرانه‌ای را خارج از گستره حمایت پدر، آغاز می‌کند و در این حین رازهایی را که وجه سیاه شخصیت پدر را آشکار می‌کند، برملا می‌سازد.
ساده سازی مفاهیم پیچیده انسانی در قالب نمایش‌
از ویژگی‌های آثار برهانی‌مرند تلاش بر نمایشی کردن مفاهیم پیچیده انسانی در آثارش است و گویا که وی سعی دارد کاری کند که مخاطب از فاصله ورود به سالن اجرا تا خروج، دستاورد و خوراک فکری تازه‌ای داشته باشد و دست خالی سالن را ترک نکند، شاید این امر از نظر عام موضوعی طبیعی جلوه کند اما واقعیت این است که یکی از بحران‌های امروزه تئاتر ایران نبود اندیشه غنی در آثار نمایشی است که بزرگترین سهم را در دفع مخاطب از این هنر دارد، زیرا اگر دستاورد مطلوبی پس از تماشای یک نمایش به تماشاگر دست ندهد در نهایت به شکلی ناخودآگاه تماشای تئاتر را امری بیهوده تلقی می‌کند و تصمیم می‌گیرد که این اقدام را از زیست فرهنگی خود حذف کند.

ریسک‌پذیری توام با تجربه‌گرایی
نادر برهانی‌مرند که پس از غیبتی طولانی به سراغ نمایش « هدویگ » آمد؛ در طول کارنامه کاری خود بارها نشان داده است که تجربه کردن را در سبک‌های مختلف دوست دارد برای مثال او پس از نمایش «سردار» که یک اثر کمدی در فضای دفاع مقدسی بود، بازگشتی به فضای تئاتر غربی دارد و این میل به تجربه سبک‌های مختلف در تولید اثر نمایشی چه در کسوت نویسنده و چه در قامت کارگردان ناشی از ریسک‌پذیری او دارد که باعث می‌شود از خطر عواقبی چون پس‌زده شدن از جانب مخاطب و … بگریزد و پا به میدان تجربه بگذارد. شاید عاملی که برهانی‌مرند را در هر اثر نسبت به اثر پیشین ممتاز می‌کند، همین ریسک‌پذیری او است، با وجود اینکه شاید بتوان گفت عمده فعالان تئاتری چنین ریسک‌هایی را به جان نمی‌خرند و تغییری در سبکی که پس از طی کردن آزمون و خطاهای متعدد، پیدا کرده‌اند، ایجاد نمی‌کنند.
مردی که تسلیم نمی‌شود!
برهانی‌مرند در مصاحبه‌ای عنوان کرد که «عهد کرده است، هرگز تسلیم نشود». گویا این جمله به شکلی پرتکرار در کارنامه کاری او حس می‌شود و آثار او عمدتاً یک وجه انسانی را در اشکال گوناگون دنبال می‌کند.
برهانی‌مرند در جایی از آرتور میلر و هنریک ایبسن تحت عنوان معلم یاد می‌کند و ادای احترام او به این 2 درام‌نویس معتبر به شکلی ملموس و عینی در 2 نمایش « هدویگ » و «مرگ فروشنده» به چشم می‌خورد.
این نویسنده و کارگردان تئاتر در طول دوران کاری‌اش ثابت کرده است که ریسک‌پذیری و تجربه‌گرایی، ویژگی لاینفک مسیر هنری اوست و شاید این جزوه اصلی‌ترین عواملی باشد که برهانی مرند و آثارش را از سایر آثار هم‌دوره‌ای اش جدا می‌کند.