چاپ

آریا جوان - تبیان / چرا تعداد زنان سیگاری در دنیا و به خصوص در کشورهای در حال توسعه رو به افزایش است؟ نیازی به آمار و ارقام نیست. در کافه‌ها، دورهمی‌ها، پارک‌ها و حتی دیگر در کوچه و خیابان که سرمان را بچرخانیم دختران و زنانی را می‌بینیم که سیگارشان را به راحتی دود می‌کنند. چندی پیش رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت ایران به افزایش 90 درصدی مصرف دخانیات در میان زنان اشاره کرد و گفت بیشترین گروه سنی زنان در این آمار بین 18 تا 24 هستند. اینکه چه شد که زنان هم وارد دایره مصرف سیگار شدند باز هم بر می‌گردد به شگردهایی که کمپانی‌های تولیدکننده سیگار با شعار برابری و آزادیخواهی به خورد زنان دادند و باعث شدند خیلی نامحسوس، پای جامعه زنان را هم به بازار مصرف سیگار باز کنند و آمار فروش خودشان را هر روز بالا و بالاتر ببرند.
تا قبل از سال 1920 جنبش های ضد دخانیات مرتبط با زنان و کودکان در دنیا مطرح بود و سیگار کشیدن برای زنان یک عمل زشت محسوب می‌شد اما در همان سال که زنان حق رای پیدا کردند صنعت دخانیات هم از این فرصت استفاده کرد و برای رشد بازاریابی خود، با تبلیغاتی گسترده، سعی داشت سیگار کشیدن زنان را حق طبیعی آنها بنامد و آنها را برای گرفتن این حق و نشان دادن برابری و آزادی شان تشویق کند. در واقع ظهور جنبش‌های فمینستی و به ظاهر طرفدار زنان، بستری شد برای اینکه به زنان یادآوری کند سیگار کشیدن حق شماست و مردان ستمکار تا الان این حق را از شما دریغ کردند. برای همین سیگار کشیدن زنان در آمریکای دهه 20 و 30 میلادی، آن هم در کوچه و خیابان، تبدیل شد به یک دستاورد بزرگ و احقاق حقی که باعث می شد زنان با مردان برابر باشند. به این ترتیب در تبلیغات از افراد مشهور و محبوب استفاده میشد و همینطور سیگار را نویدی برای لاغر شدن معرفی می کردند. کمپانی های سیگارسازی با معرفی محصولات خود با ظاهری باریک تر و میزان نیکوتین سبک تر توجه زنان را بیشتر جلب به سمت این کالا جلب می کردند . اواخر دهه 50 با ایجاد یک نوآوری جدید به نام فلیتر سیگار که موجب تصفیه دود سیگار می شد تبلیغات سیگار برای زنان، ورزشکاران و نخبگان بیشتر و بیشتر شد و در سال 1968 اولین سیگار زنانه به نام ویرجینیا اسلیمز به بازار آمد. در دهه هشتاد هشدارها درباره پیامدهای بهداشتی سیگار کشیدن زنان آغاز شد و در دهه 90 محدودیت‌هایی برای سیگار کشیدن در مکان های عمومی و محل کار گذاشته شد که توانست تا حدودی آمار مصرف را کاهش دهد اما تبلیغات به شکلی مستمر به کار خود ادامه میداد و در دهه های بعد با افزودن رنگ ها و طعم های متنوع به سیگار ها نه تنها زنان بلکه نوجوانان هم به سمت مصرف سیگار کشیده شدند.
تابویی که شکسته شده
به نظر می رسد آنچه که در دهه 50 در کشورهای غربی رخ داده امروز در کشورهای در حال توسعه مثل ایران در حال وقوع است. در گذشته کشیدن سیگار توسط خانم ها تابو بود ولی حالا به یک ژست روشنفکری تبدیل شده . دختران جوانی که ابتدا سیگار کشیدن را یک پرستیژ و نشانه مدرن بودن تلقی می کنند اما به مرور به آن عادت کرده و با کوچکترین فشار روانی به مصرف مجدد آن روی می‌آورند. در این جا باز هم به نقش رسانه‌ها در این تابوشکنی می‌رسیم. اگر نگاهی به فیلم‌های دهه 60 و 70 غربی بیاندازید، می‌بینید که از نشانه‌های بارز پرستیژ استفاده از سیگار است و تصویر سیگار کشیدن مخصوص زنان طبقه بالا است. این اتفاق حالا در فیلم و سریال های ایرانی دیده می شود. کمتر زنی را در فیلمها وسریالهای ایرانی امروز می بینیم که سیگار نکشد. انگار سیگار کشیدم، کلید ورود به یک طبقه بالاتر و یک جمع بهتر است. انگار بدون سیگار، چیزی کم است و باید بتوانید سیگار بکشید و دود آن را از توی هوای پوف کنید تا یک دختر جذاب به نظر برسید. دختری که اهل تابوشکنی است و نمی‌گذارد مردها برای او تعیین کنند چه کند و چه نکند! حتی اگر این اتفاق به قیمت از بین رفتن سلامتی‌اش باشد. نمایش این تصاویر باعث الگوبرداری بسیاری از دختران شده است. اتفاقی که شرکت‌های دخانیات را بسیار خشنود کرده است. علاوه بر تابوشکنی رسانه افزایش مصرف سیگار بین زنان عوامل دیگری هم دارد. مثلا نمی‌توان نقش همسالان را در افزایش تمایل به سیگار انکار کرد. قرار گرفتن در گروه‌های دوستی و ناتوانی در نه گفتن و به نوعی همرنگ جماعت شدن گاهی دختران را به مصرف سیگار می‌کشاند. اگر از دید رفتارشناسی هم به قضیه نگاه کنیم سیگار کشیدن دختران می‌تواند یک نوع رفتار نمایشی ناشی از کمبود اعتماد به نفس یا یک نوع اعتراض بدون هدف و بدون برنامه ریزی باشد.
ماجرا وقتی بدتر می‌شود که از تاثیرات سیگار بر سلامت زنان هنگام بارداری مطلع شویم و بلاهایی که سر جنین و نوزادان می آید. حالا اما همه به فکر خودشان هستند و بقیه هیچ اهمیتی ندارند!