آریا جوان - ایسنا / تولد نوزاد جدید می‌تواند باعث شادی در خانواده‌ها شود اما این تولد می‌تواند برای فرزند بزرگ‌تر به معنی تغییرات زیادی باشد. حسادت فرزند اول با برادر یا خواهر جدید از جمله چالش‌های والدین در این دوران است. گاهی ممکن است والدین با رفتارهای نادرست و ناخواسته خود به این حسادت‌ها دامن زده و اثرات نامطلوبی بر روی شخصیت فرزند اول‌ بگذارند. به این بهانه با مهسا ساداتی روانشناس کودک و نوجوان به گفتگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:
والدین باید برای این که فرزند اول آسیب کمتری ببیند، چه راهکارهایی را در پیش بگیرند؟
باید بدانیم که یکی از علت‌های والدین برای داشتن فرزند دوم این است که دوست ندارند که فرزند اول‌شان وقتی که بزرگ می‌شود، تنها و بدون حامی بماند. گاهی اوقات عواملی مانند تجربیات ناخوشایند از بارداری اول یا استرس‌ها و اضطراب‌های این دوران و افسردگی پس از زایمان باعث می‌شود والدین منصرف شوند و نخواهند فرزند دوم داشته باشند.
در ابتدا وقتی می‌خواهیم صاحب فرزند دوم شویم، باید بپذیریم یک‌ سری تغییرات در خانواده طبیعتا ایجاد می‌شود، ما باید بر اساس این تغییرات خودمان را تغییر داده و با آن هماهنگ شویم. یکی از این تغییرات می‌تواند این باشد که وقتی مادر تمام مسئولیت‌های فرزند اول مانند غذا یا خواب‌ را بر عهده داشته است، مسلما بعد از فرزند دوم این دیگر شدنی نیست. حتما نیاز به همکاری پدر دارد. بنابراین اگر می‌خواهیم صاحب فرزند دوم شویم، قدم اول این است که در خانه تقسیم مسئولیت داشته باشیم. یعنی یک سری از کارهای فرزند اول‌ مثل غذا دادن یا خواباندن کودک که تا حالا خودمان انجام می‌دادیم، این مسئولیت‌ها را آهسته آهسته با پدر تقسیم کنیم و بر عهده او بگذاریم. اگر بدون هیچ مقدمه‌ای بعد تولد فرزند دوم، ناچارا این مسئولیت‌ها را بر عهده شخص دیگری بگذاریم، اینجاست که حسادت در فرزند اول نسبت به فرزند دوم شکل می‌گیرد، چرا که او فکر می‌کند که بچه دوم، مادر را کلا از او گرفته است.

مورد مهم بعدی سن کودک است. بهترین سنی که کودک پذیرش دارد و ما می‌توانیم برای داشتن فرزند دوم اقدام کنیم سن 3 تا 5 سالگی است. این نکته قابل ذکر است که قبل از این که صاحب فرزند دوم شویم باید اضطراب فرزند اول‌مان را هم چک کنیم. اگر اضطراب کودک و سطح وابستگی‌اش بالاست، حتما باید این اضطراب را کم و درمان کنیم. مانند کودکانی که هنوز جای خواب‌شان جدا نشده است. اگر فرزند ما هنوز جای خوابش جدا نشده، یعنی دچار اضطراب است. اضطراب جدایی نسبت به ما دارد. بنابراین داشتن فرزند دوم می‌تواند سطح این اضطراب را بالاتر ببرد. از اینرو قبل از داشتن فرزند دوم، ابتدا باید استرس و اضطراب را درمان کنیم.
مورد مهم بعدی، در مورد وسایلی است که فرزند اول ما دارد و می‌خواهیم از این وسایل برای فرزند دوم‌مان استفاده کنیم. مثلا تخت یا کالسکه‌ای دارد. اگر می‌خواهیم از این‌ وسایل استفاده کنیم حتما باید از فرزندمان اجازه بگیریم. برایش توضیح بدهیم که این خواهر یا برادر تو اگر اجازه می‌دهی از این وسایل تو استفاده کند. ولی اگر فرزند اول ما مخالفت کرد، بهتر است این کار را نکنیم و از آن وسایل برای فرزند دوم‌مان استفاده نکنیم. چون همین می‌تواند عاملی باشد که حسادت بچه‌ها را نسبت به همدیگر تحریک کند
وقتی که صاحب فرزند دوم می‌شویم یک سری موارد مثل حسادت‌های گاه و بیگاه خواهر و برادرها نسبت به بچه دوم قابل مشاهده است که این حسادت‌ها، طبیعی است. یعنی بچه وقتی می‌بیند که شما به نوزاد جدید شیر می‌دهید، جایش را عوض می‌کنید یا یک سری از فعالیت‌ها را انجام می‌دهید و به او توجه می‌کنید، طبیعتا دچار حسادت می‌شود. دلش می‌خواهد که شما بیشتر به او توجه کنید. بهتر است برای این که این اتفاق نیافتد یا کمتر شود، شما برای فرزندتان این موضوع را توضیح بدهید یا فیلم‌ها و عکس‌هایی که در گذشته از او گرفتید را به او نشان دهید. به او بگویید:« دخترم یا پسرم ببین که همین جور که من به این بچه شیر می‌دهم به تو هم شیر می‌دادم و همین کارهایی که برای او انجام می‌دهم برای تو هم انجام می‌دادم». این کار کمک می‌کند تا بچه بفهمد که این کارهایی که مادرش انجام می‌دهد فقط مختص فرزند جدید نیست.
همچنین یک سری از مسئولیت‌هایی قبلی و مهمی که در قبال فرزند اول داشتیم و عامل جلوگیری از اضطراب‌اش بود را حتما مادر بعد از زایمانش، انجام بدهد. مثلا اگر قبل از خواب برایش قصه می‌خواند باید حتما بعد از زایمان و تولد فرزند دوم هم این کار را انجام‌ دهد، تا حسادت فرزند اول نسبت به فرزند دوم کمتر شود.
البته همه ما این را می‌دانیم که فرزند دوم وقتی می‌آید چون جایگاه فرزند اول را تا حدی می‌گیرد. چرا که قبل از تولد او تمام توجه‌ ما روی فرزند اول‌مان بوده است. طبیعی است که با وجود این که تمام این رفتارها را انجام می‌دهیم باز یک سری حسادت‌ها را مشاهده کنیم.

مورد مهم بعدی، در مورد وسایلی است که فرزند اول ما دارد و می‌خواهیم از این وسایل برای فرزند دوم‌مان استفاده کنیم. مثلا تخت یا کالسکه‌ای دارد. اگر می‌خواهیم از این‌ وسایل استفاده کنیم حتما باید از فرزندمان اجازه بگیریم. برایش توضیح بدهیم که این خواهر یا برادر تو اگر اجازه می‌دهی از این وسایل تو استفاده کند. ولی اگر فرزند اول ما مخالفت کرد، بهتر است این کار را نکنیم و از آن وسایل برای فرزند دوم‌مان استفاده نکنیم. چون همین می‌تواند عاملی باشد که حسادت بچه‌ها را نسبت به همدیگر تحریک کند.
وقتی برای فرزند دوم‌مان خرید می‌کنیم، بهتر است فرزند اول‌مان را با خود ببریم. البته این بعد از زمانی است که ما برایش توضیح دادیم که یک خواهر یا برادر می‌خواهیم برای این خانواده داشته باشیم. خریدها را با نظر او انجام دهیم. زمانی که برای فرزند اول‌مان می‌خواهیم توضیح دهیم که تو صاحب خواهر یا برادر می‌خواهی بشوی، اگر کودک‌مان زیر 5 سال است در ماههای آخر بارداری و در حد درک و فهم بچه این موضوع را برای او توضیح دهیم، چون صبر بچه خیلی کم است و درک نمی‌کند، نمی‌تواند تا ماههای آخر صبر کند و ممکن است لجبازی کند و اضطرابش بالا برود.