بزرگنمايي:

آریا جوان - انتخاب / سایت Deadline فهرست 10 مستند برتر سال 2024 را معرفی کرده است، مستندهایی با موضوعات متنوع از عدالت اجتماعی و هنر تا روابط خانوادگی و مقاومت فرهنگی. این آثار با نگاه خلاقانه و داستان‌سرایی تأثیرگذار، به مسائل عمیق انسانی و جهانی پرداخته‌اند.
یک زن سالخورده، دوربین را نگاه می‌کند و با چشمانی بی‌احساس می‌گوید: «من دارم می‌میرم.» مردانی زندانی که به پوشیدن کت و شلوار عادت ندارند، عصبی دکمه‌های لباسشان را مرتب می‌کنند تا برای رقص پدر و دختر در پشت میله‌ها آماده شوند. یک هنرمند اجراگر کشیدن در مسکو، با نوار چسب به رنگ پرچم روسیه آراسته شده، از خیابان‌ها عبور می‌کند. گاوچران‌های آرژانتینی با سرعت سرسام‌آور در منظره‌ای سحرآمیز، در تصاویر سیاه و سفید حرکت می‌کنند. و نیکیتا خروشچف، رهبر شوروی سابق، کفش خود را به میز می‌کوبد، در حالی که این صحنه با یک ضرباهنگ موسیقی جاز هماهنگ شده است.
این‌ها برخی از تصاویر خیره‌کننده‌ای هستند که وقتی به مستندهای سال فکر می‌کنم، برایم تداعی می‌شوند. علیرغم رکود در بازار خرید و توزیع فیلم، مستندسازان امسال کارهای فوق‌العاده‌ای را به نمایش گذاشتند، چه به توزیع دست پیدا کرده باشند و چه نکرده باشند.
به طور معمول، می‌توان در کمتر از یک دقیقه فهمید که یک فیلمساز توانایی ایجاد یک اثر یکپارچه و تأثیرگذار را دارد یا خیر. این همان احساسی بود که در اولین فیلم مستند Dahomey به کارگردانی ماتی دیوپ داشتم. داستان‌سرایی متفاوت و اصیل او بلافاصله توجه مرا جلب کرد. اما گاهی اوقات، درک ویژگی بی‌نظیر اثر می‌تواند بیشتر طول بکشد. به عنوان مثال، در فیلم Seeking Mavis Beacon به کارگردانی جزمین رنی جونز، تقریباً 25 دقیقه طول کشید تا بفهمم فیلم از چه می‌گوید. اما سپس متوجه شدم که این فیلمساز با مهارتی فوق‌العاده مسیر پیچیده‌ای از مسائل فرهنگی را روشن می‌کند (احساسی مشابه با مستند Shirkers ساخته سندی تن در سال 2018 داشتم، که 25 دقیقه مرا گیج کرد تا فهمیدم این اثر، یک شاهکار است).
با وجود این همه مستند چشمگیر و احساسی، انتخاب 10 مستند برتر امسال بسیار دشوار است. اما به هر حال، برای سومین سال پیاپی سعی می‌کنم لیست خودم را ارائه کنم. در ادامه، این آثار به ترتیب حروف الفبا آمده‌اند:
1.خاطرات جعبه سیاه Black Box Diaries

کارگردان: شیوری ایتو
پلتفرم: Paramount+ با Showtime از 7 ژانویه در دسترس است.
شیوری ایتو، روزنامه‌نگار ژاپنی، در اولین فیلم بلند خود، زمینه‌های فرهنگی، سیاسی و حقوقی‌ای که او را به افشای تجاوز جنسی توسط یکی از روزنامه‌نگاران برجسته ژاپنی وادار کرد، بررسی می‌کند. در کنفرانسی مطبوعاتی که طی آن اتهامات خود را مطرح کرد، بسیاری به جای توجه به اصل گفته‌هایش، ظاهر او را نقد کردند و حتی به دکمه‌های باز لباس او ایراد گرفتند.
Black Box Diaries می‌توانست اثری صرفاً تحقیقی باشد، اما ایتو با رویکرد شخصی‌تری به داستان خود پرداخته است. او از ورودی‌های ویدئویی روزانه استفاده می‌کند که با کمک تهیه‌کننده خود، هانا آکویلین ضبط کرده و تصاویر نمادین و شاعرانه‌ای مانند گلبرگ‌های شکوفه‌های گیلاس که روی یک نمای تاریک از آب شناورند، به کار می‌برد. این تصاویر نه تنها زیبایی قاب‌ها را افزایش می‌دهند بلکه دوران وقوع حادثه را به‌خوبی بازتاب می‌دهند.
2. داهومی Dahomey
کارگردان: ماتی دیوپ
پلتفرم: با اشتراک در Mubi در دسترس است.
ماتی دیوپ، کارگردان فرانسوی-سنگالی، با فیلم Dahomey خود را به عنوان مستندسازی نادر معرفی می‌کند. این فیلم اثری تأثیرگذار است که به بررسی معنای هنرهای غارت شده از آفریقای غربی توسط فرانسه می‌پردازد. داستان در سال 2021 روی می‌دهد، وقتی که دولت فرانسه پس از سال‌ها، 26 گنجینه سلطنتی پادشاهی داهومی (بنین امروزی) را به کشورشان بازگرداند. دیوپ به کمک تصاویر با جزئیات فوق‌العاده، پیام‌های عمیقی ارائه می‌دهد، مثلاً نشان دادن دستان سفید که مجسمه‌ها و تخت‌های چوبی را برای ارسال به خانه آماده می‌کنند و متخصصان سفیدپوستی که کارگران سیاهپوست را در بنین مدیریت می‌کنند.
3. دختران Daughters
کارگردانان: آنجلا پاتن و ناتالی ری
پلتفرم: نتفلیکس
هیچ فیلم دیگری در سال 2024 احساسی به عمق و قدرت Daughters نداشت. این فیلم، بیننده را به درون زندانی در واشنگتن دی‌سی می‌برد، جایی که مردان زندانی، فرصتی برای رقص با دختران خود پیدا می‌کنند. فیلم نشان می‌دهد که این برنامه تا چه اندازه برای سلامتی عاطفی این پدران و دختران اهمیت دارد. صحنه آماده شدن مردان برای دیدن دخترانشان شاید یکی از احساسی‌ترین لحظات مستندسازی امسال باشد.
4.آخرین سفر The Last Journey
کارگردان: فیلیپ هامر
پلتفرم: شبکه Filmstaden
این فیلم، سفری دلنشین و طنزآمیز درباره کارگردان و پدرش لارس است. داستان زمانی اتفاق می‌افتد که لارس، که به صندلی خود در خانه وابستگی افراطی پیدا کرده، طی یک سفر احساسی به فرانسه برده می‌شود. فیلم با زیبایی و شوخ‌طبعی، موضوعاتی چون پذیرش سن و محدودیت‌ها را به نمایش می‌گذارد.
5.بدون سرزمین دیگر No Other Land
کارگردانان: بازل عدرا و یووال آبراهام
اکران: 31 ژانویه در نیویورک و پس از آن در شهرهای مختلف.
این فیلم به ندرت دیده می‌شود که صمیمانه زندگی فلسطینی‌ها در کرانه باختری اشغالی را به تصویر می‌کشد. مستند، تضادهای بین زندگی شهروندان اسرائیلی تحت قوانین مدنی و فلسطینیان تحت حکومت نظامی را به تصویر می‌کشد.
6.جنگ چینی Porcelain War
کارگردانان: استانیسلاو لیونتیف و برندن بلومو
این اثر، ترکیبی خلاقانه از مقاومت هنری و مستندی از جنگ اوکراین است. داستان مجسمه‌سازی به نام اسلاوا و همسرش آنیا روایت می‌شود که از طریق هنر، با تهاجم روسیه مقابله می‌کنند.
به نظر می‌رسد من در ارائه لیست کامل مستندها پس از فیلم ششم اشتباهی رخ داده است. اجازه دهید ادامه لیست را برایتان تکمیل کنم:
 7.ملکه Queendom
مستندی است که در آن هنرمند اجرای کشیدن جننا ماروین که در خیابان‌های مسکو فعالیت می‌کند، به چشم می‌خورد. این فیلم تعبیری قدرتمند از آزادی بیان و هویت در روسیه امروز ارائه می‌دهد. 
8. زندگی قابل توجه ایبلین The Remarkable Life of Ibelin 
به کارگردانی بنجامین ری، داستان مرد جوانی با بیماری دیستروفی عضلانی دوشن را روایت می‌کند که از طریق بازی آنلاین World of Warcraft دوستی‌های شگفت‌انگیز و عمیقی را تجربه می‌کند.
9. موسیقی متن یک کودتا Soundtrack to a Coup d’Etat 
اثر یوهان گریمنپرز، مستندی است که پیوندهای سیاسی و فرهنگی مربوط به دوره‌ای از کودتاهای آفریقایی و موسیقی جاز را بررسی می‌کند.
10.نیشکر Sugarcane 
ساخته جولیان بریو نایزکت و امیلی کاسی، این مستند اثرات سیستم مدارس شبانه‌روزی سرخ‌پوستان در آمریکا و کانادا را از دیدگاه بسیار شخصی به تصویر می‌کشد.
این مستندها همگی توانسته‌اند به شیوه‌های مختلفی بر بینندگان تأثیر بگذارند و موضوعات متنوع و عمیقی را بررسی کنند.