آریا جوان - برترین ها / طی سال‌های اخیر علاقه به بازنمایی سال‌های پیش از انقلاب خصوصا دهه‌های 40 و 50 رشد چشمگیری داشته، مطممئنا جامعه‌‍شناسان و اهالی فن بهتر می‌دانند که دلیل این رشد فزاینده چیست، اینجا به بهانه سریال تاسیان از این زاویه به ماجرا نگاه کرده‌ایم که کدام آثار در سال‌های اخیر در بازنمایی سال‌های پیش از انقلاب موفق‌تر بودند. نکته این که برای قضاوت درباره کیفیت تاسیان خیلی زود است. یادداشت‌های مثبت و منفی بعد یک قسمت شاید کمی شتابزده است. پس این مطلب در تایید و یا رد تاسیان نیست، نظرگاهش اساسا چیز دیگری‌ست.

دانشگاه مشوش تهران - 1356
یکی از جدیدترین نمونه‌های این تصویر سازی مربوط به آخرین ساخته‌ی تینا پاکروان یعنی سریال تاسیان است. بعد از سریال خاتون و فضا سازی درست دهه 30(که به طبع دشوارتر از دهه 50 است) متوجه شده‌ایم که تینا پاکروان برای انتقال حس درست در فضا و تصویر، از هیچ تلاشی باز نمی‌ماند و طبیعتا به نتیجه‌ی خوبی هم می‌رسد.

البته در سریال خاتون بیشتر سکانس‌ها در فضای روستایی و لوکیشن‌های از پیش ساخته شده اتفاق می‌افتاد اما پاکروان در آخرین ساخته‌ی خود ریسک بزرگ‌تری به جان خریده. با اینکه تنها یک قسمت از این سریال پخش شده، کارگردان با کاشتن دوربین خود در خیابان‌های تهران دهه 50، ما را کاملا به دل داستان کشاند. یکی از مکان‌هایی که بازسازی آن بنظر دشوار می‌رسد، تصویر دانشگاه تهران در وضعیت آشوب‌زده‌ی سیاسی است. از تجمع دانشجویان و طرفداری آن‌ها از جبهه‌های سیاسی مختلف تا جزئیاتی مثل استایل دانشجویان و کارت‌های دانشجویی و فضای دانشگاه، همه و همه برای مخاطبان قابل لمس و طبیعی است. با توجه به خط داستانی سریال احتمال می‌دهیم در چند قسمت آینده‌ی این سریال با فضاهای مشهور دیگری نیز مواجه شویم که احتمالا مجددا باعث غافلگیری خواهند بود.

فرار از شهرک غزالی؛ پناه به جلوه‌های ویژه
یکی دیگر از سریال‌هایی که توانست تصویر درستی از تهران پیش از انقلاب به نمایش بگذارد، سریال رهایم کن ساخته‌ی شهرام شاه حسینی بود. یک عاشقانه پرطرفدار که خط اصلی داستانش در تهران اتفاق نمی‌افتاد اما با این حال، برای چند سکانس محدود از بهترین امکانات استفاده شد.

سریال رهایم کن نیز می‌توانست با تمرکز بر لوکیشن‌های از پیش ساخته شده و ضبط سکانس‌های مربوط به تهران در شهرک غزالی، نتایج خوبی به دست بیاورد اما طراح صحنه‌ی این سریال به جای استفاده از یک لوکیشن پرتکرار ترجیح داد از جلوه‌های ویژه استفاده کند و خلاقیت خود را در ساخت یک لوکیشن خوب امتحان کند. حسین دانش اشراقی در این باره می‌گوید:ما چالش بسیار زیادی در سکانس‌های خیابانی شهر تهران از جمله خیابان انقلاب و لوکیشن قهوه‌خانه داشتیم و به همین دلیل تصمیم گرفتیم بخشی از این سکانس‌ها را با کروماکی و با استفاده از جلوه‌های ویژه فیلمبرداری کنیم. نتیجه‌ی این تلاش، ساخت سکانس‌های باورپذیر در تهران بود که با خلاقیت بسیار زیاد انجام شده بود.

کافه نادری؛ شروع تمام ماجرا
دور از انصاف است که در این لیست به شروع جریان به تصویر کشیدن چهره پیش از انقلاب اشاره نکنیم. سریال شهرزاد و شهرک غزالی مشهور. لوکیشن‌های سریال شهرزاد بدون جلوه‌های ویژه و با طبیعی‌ترین شکل ممکن ساخته شده‌اند اما نکته اصلی درباره طراحی صحنه‌ی این سریال طبیعی بودن آن نیست. نکته اصلی نمایش لوکیشن‌هایی است که دیدنش طبیعتا برای مخاطبان جذاب خواهد بود. خیابان لاله زار پیش از انقلاب، ساختمان تئاتر ملی و البته کافه نادری که شروع تمام ماجرا بود. به تصویر کشیدن این لوکیشن‌های مشهور باعث شد شهرزاد بیش از سایر سریال‌ها مورد توجه مخاطبان قرار گیرد و طبیعتا به مرور زمان تبدیل به جریان خاصی در سینما و تلویزیون شود. البته درباره شهرک غزالی باید اشاره داشت که به هر حال هزاردستان اصل ماجرا بوده و بسیاری آثار از جمله همین شهرزاد از امکانی استفاده کرده‌اند که علی حاتمی ایجاد کرده بود.

جریانی که همچنان پایدار خواهد بود
امروز شمار آثاری که رویای زندگی پیش از انقلاب را به مخاطبان می‌فروشند نه تنها کم نیست بلکه هر روز بیشتر و بیشتر نیز می‌شود. این روند نه تنها در شبکه‌ی نمایش خانگی بلکه با جزئیات و کیفیت بهتری، در سینمای ایران نیز در حال گسترش است و هنوز معلوم نیست تا کی قرار است ادامه داشته باشد. این جریان انقدر گسترده شده که شاید تا چند سال آینده تبدیل به یک ژانر مستقل شود! به هرحال به نظر می‌رسد تولیدکنندگان بالاخره سلیقه‌ی مخاطبان را شناخته و با تاثیر مستقیم این سلیقه در حال تولید آثار مختلف هستند و احتمالا تا چند سال اخیر این سلیقه و این روند دچار تغییر نخواهد شد.