بزرگنمايي:
آریا جوان - برترین ها / اگر روزهای طولانی و هوای مطبوع بهاری، حس و حال انرژی‌بخش به شما نمی‌دهد، شاید درگیر افسردگی بهاری می‌شوید. افسردگی بهاری معمولاً با گذر زمستان و انتظار آدمی برای شادتر بودن و اجتماعی‌تر بودن ایجاد می‌شود.
تی.اس. الیوت می‌گوید «فروردین، بی‌رحم‌ترین ماه است» شما چنین تصور نمی‌کنید؟
اختلال عاطفی فصلی یا به اختصار SAD، با اتمام روزهای سرد زمستان در ارتباط است. هوای سرد و روزهای کوتاه زمستان، نادیده‌گرفتن جنب‌وجوش و پویایی زندگی در پشت درهای خانه گرم و راحت آدمی را آسان‌تر می‌کند.
وقتی می‌دانیم اوضاع بیرون چندان دلچسب نیست، سپری‌کردن روز زیر لحاف گرم و تماشای تلویزیون، حس گناه کمتری به ما می‌دهد. اما روزهای طولانی و هوای مطبوع بهار، بهانه آوردن برای تنبلی را دشوار می‌کنند. تغییر ناگهانی هوا در برخی افراد، موجب نگرانی و مشکلات سلامت روان می‌شود. حقیقت چیست؟ آیا افسردگی بهاری واقعیت دارد؟
افسردگی بهاری؛ شایعه یا واقعیت؟
دهه‌ها تحقیق و پژوهش در مراکز تحت نظر اداره کنترل و جلوگیری از بیماری آمریکا (CDC) و محققان مراکز دیگر نشان می‌دهد که نرخ خودکشی از آغاز بهار تا مرداد ماه هر سال، به بالاترین میزان خود می‌رسد. نمی‌توان به طور دقیق گفت که گرم‌تر شدن هوا در این نرخ دخیل است یا نه؛ اما عواملی مانند تابش آفتاب، دمای هوا، رطوبت، آلاینده‌ها، ویروس‌ها، انگل‌ها و آلرژن‌ها تأثیرگذار هستند.
گرده روی چمن، درخت‌ها و گل‌ها، تنها باعث خارش چشم و آبریزش بینی نمی‌شود؛ بلکه بر خلق و خو هم تأثیر می‌گذارد. گرده‌افشانی گیاهان، باعث ایجاد التهاب در بدن می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند که میان التهاب و وخامت خلق و خو یا افسردگی، ارتباط وجود دارد.
دلایل افسردگی بهاری
در راهنمای تشخیص بیماری‌ها، اشاره‌ای به افسردگی بهاری نشده است. با این حال، افسردگی بهاره به وضوح میان مردم رایج است. یکی از عوامل مؤثر در افسردگی بهاره، تغییر در طبیعت و هواست. این تغییرات برای همه ناراحت‌کننده نیستند اما برای برخی، حقیقتاً آزاردهنده‌اند.
جلو کشیدن ساعت
برخی دلایل افسردگی بهاری، جسمانی هستند؛ برای مثال، استرس ناشی از تغییر ساعت روزانه بر بدن. معمولاً ابتدای فصل بهار، ساعت‌ها را یک ساعت به جلو می‌کشیم و این کار، روزها را طولانی‌تر می‌کند.
تغییر الگوی خواب
ساعت تابستانی (یا همان جلو کشیدن ساعت)، طرفداران و مخالفان خود را دارد. در این میان، متخصصان خواب و کسانی که صبح‌کار هستند، اعتقاد دارند که این کار اصلاً خوب نیست. برخی ورزشکارها (مانند کسانی که گلف بازی می‌کنند) و کسانی که دوست دارند بعد از ظهر به پیاده‌روی و ورزش در فضای باز بروند، از این تغییر استقبال می‌کنند. با تمامی این اوصاف، تغییر ساعت‌ها تأثیر زیادی بر چرخه خواب و خلق و خوی کلی افراد دارد.
عوامل محیطی
عوامل محیطی ممکن است منجر به افسردگی در فصل بهار شوند. گروهی از دانشمندان دانشگاه مریلند بالتیمور، پژوهشی انجام دادند که نشان می‌داد علائم افسردگی در افراد مبتلا به اختلال دو قطبی که دارای نوعی آنتی بادی ضد آلرژن بودند، افزایش می‌یابد. علائم افسردگی این افراد با قرار گرفتن در معرض مقدار زیادی گرده گل، به شدت بالا رفت. ناگفته پیداست که در فصل بهار، گرده‌افشانی گیاهان موجب عود کردن حساسیت در افراد زیادی می‌شود.
تأثیر هوای مطبوع بهاری بر اضطراب اجتماعی و خودکشی
تغییر فصل از زمستان به بهار، دارای ریشه‌های عمیق روانشناختی است. اگر کسی عاشق خانه ماندن در روزهای سرد باشد، می‌تواند در زمستان با خیال راحت و بدون اینکه نگران قضاوت دیگران باشد، ارتباطات اجتماعی کمتری برقرار کند و بهره‌وری کمی داشته باشد. اما چنین کسی با فرا رسیدن روزهای مطبوع بهار، سپر محافظتی خود را که همان شرایط آب و هوایی سخت باشد، از دست می‌دهد و مجبور است هم‌گام با توقعات اجتماعی رفتار کند؛ چه این توقعات واقعی باشند و چه ساخته ذهن خودش!
چرا در بهار افسرده می‌شویم؟
تصور کنید فردی که درگیر اضطراب اجتماعی است، با شروع روزهای مطبوع بهاری، سیلی از دعوت‌ها برای شرکت در پیک‌نیک و دورهمی و مراسم‌های شادی و عروسی دریافت کند. طبیعتاً او، برای چنین تغییر وضعیتی به هیچ وجه آماده نیست. حتی گشت و گذار در اینستاگرام و شبکه‌های اجتماعی دیگر، و دیدن خوش‌گذرانی دیگران، حس بد او را تشدید می‌کند.
به این شرایط، اتفاقات و وضعیت وخیم بین‌المللی را هم اضافه کنید! اوضاع نامطلوب اقتصادی، جنگ و نابه‌سامانی در نقاط مختلف دنیا و نگرانی از شیوع کووید و آنفولانزا می‌توانند باعث شوند که عده زیادی از مردم نتوانند مانند بقیه شاد باشند و خوش بگذرانند. این مغایرت نیز فشار زیادی به روان آدم‌ها تحمیل می‌کند.
افزایش انرژی بهاری همیشه هم خوب نیست
درست است که شروع فصل بهار، انرژی عده‌ای را تحلیل می‌برد اما به بسیاری از مردم هم انرژی می‌بخشد. نکته تلخ این است که افزایش انگیزه در افرادی که در معرض خودکشی هستند، اثر مطلوبی ندارد.
مدیر یک مرکز سلامت روان در کالیفرنیا می‌گوید: «همین که روزها طولانی‌تر می‌شوند و هوا ملایم‌تر می‌شود، آدمی انرژی بیشتری پیدا می‌کند و شاید بخواهد این انرژی را صرف آسیب رساندن به خود کند!» چرا افراد با شروع بهار، انگیزه خودکشی پیدا می‌کنند؟
فردی که به خودکشی فکر می‌کند، در ماه‌های سردتر سال ممکن است انگیزه کمی حتی برای انجام کارهای ساده شخصی داشته باشد. در واقع، هوای سرد می‌تواند میل او به ارتکاب خودکشی را کاهش دهد. اما نشاطی که در هوای بهاری وجود دارد، به او انگیزه‌ای برای عملی کردن افکار و برنامه‌هایش می‌دهد.
روش‌های مقابله با افسردگی بهاری
اگر شما هم در انتهای فصل زمستان آماده خوشامدگویی به بهار نیستید، بدانید که تنها نیستید. در ادامه، چند نکته برای کنار آمدن با این شرایط معرفی می‌کنیم:
تغییر را بپذیرید
سعی کنید با این حقیقت کنار بیایید که تغییر قرار نیست آسان باشد. بدن ما، گذار و تحول را دوست ندارد. حتی بهترین تغییرات هم، با استرس همراه هستند. برای مثال، تغییر شهر محل زندگی و شروع شغل و حرفه جدید، موقعیت مطلوبی به نظر می‌رسد که افراد زیادی خواهان آن هستند. با این حال، آشنا شدن با محیط غریبه، اصلاً آسان نیست.
پس اگر در ماه‌های بهاری، با دیدن مناظر و محیط متفاوت، احساس آشفتگی و ناراجتی کردید، به خودتان سخت نگیرید و در همان گام اول دنبال قرص ضد افسردگی بدون نسخه نباشید.
به خاطر بسپارید که زندگی، یک چرخه تکرارشونده است
همه ما، روزهای خوب و بد را از سر می‌گذرانیم. پس اگر با رسیدن بهار احساس افسردگی کردید، الزاماً معنایش آن نیست که قرار است کل فصل غمگین بمانید. شما قبلاً هم با شرایط سخت مواجه شده‌اید و آن دوران را پشت سر گذاشته‌اید.
بیرون بروید و از سخاوت بهار بهره‌مند شوید
پژوهش‌های زیادی ثابت کرده‌اند که تابش طبیعی آفتاب، به‌خصوص آفتاب صبح‌هنگام، و طبیعت‌گردی دارای مزایای بی‌شماری هستند. شاید لازم باشد که خودتان را از خانه بیرون بکشید و به مزایای درازمدت این کار بیندیشید. دست‌کم، تحقیقات نشان می‌دهند که بیرون رفتن در هوای مطبوع و طبیعت، احساس خوبی به شما خواهد داد.
نور درمانی کنید
لامپ نور درمانی یا جعبه نوری (لایت باکس)، با هدف تقلید اثرات خورشید بر بدن ساخته شده است. اگر نمی‌توانید صبح‌ها از خانه بیرون بروید، به مدت 30 دقیقه از این دستگاه استفاده کنید تا احساسات بد را از خود دور کنید.
صحبت با روان‌درمانگر یا مشاوری که تخصص درمان رفتاری – شناختی دارد، بسیار مفید است. درمان رفتاری – شناختی یا CBT، به شناخت الگوهای فکری و رفتاری مخرب در افراد کمک می‌کند. این عادت‌های رفتاری و فکری غلط، منجر به اضطراب و افسردگی می‌شوند. با آگاهی از الگوهای فکری اشتباه می‌توان نحوه تغییر آن‌ها را آموخت تا وقتی در آستانه بهار درگیر آن‌ها شدیم، بتوانیم از سلامت روان خود مراقبت کنیم و به نقطه بحرانی نرسیم.
آیا در بهار غمگین می‌شوید؟
فصل بهار برای ایرانیان، با شروع سال نو و جشن و دورهمی همراه است. با این حال، ممکن است همه ایرانی‌ها از این جشن و سرور و دورهمی‌ها استقبال نکنند و ترجیح دهند که در خانه بمانند! آیا شما تا به حال، با افسردگی بهاره دست به گریبان شده‌اید؟ چه عواملی را در ایجاد حس غم بهاره تأثیرگذار می‌دانید؟ اگر با این شرایط روبرو شده‌اید، چه روش‌هایی برای کنار آمدن یا مقابله با حال بد خود به کار گرفته‌اید؟