آریا جوان

آخرين مطالب

گوناگون/ چرا آتش‌افروزی به شب آخرین چهارشنبۀ سال افتاد؟ خواندنی

گوناگون/ چرا آتش‌افروزی به شب آخرین چهارشنبۀ سال افتاد؟
  بزرگنمايي:

آریا جوان - ایسنا / ابراهیم پورداود با بیان اینکه افتادن آیین آتش‌افروزی به شب آخرین چهارشنبۀ سال، پس از اسلام است، می‌گوید: روز چهارشنبه یا یوم الارباع نزد عرب‌ها روز شوم و نحسی است و ایرانیان آیین آتش‌افروزی پایان سال خود را به شب آخرین چهارشنبه انداختند تا با پیش‌آمد سال نو از آسیب روز پلیدی چون چهارشنبه برکنار مانند.
 این اسطوره‌شناس در کتاب «چهارشنبه‌سوری» درباره این آیین نوشته است: «آتش‌افروزی ایرانیان در پیشبازی نوروز از آیین دیرین است و همۀ جشن‌های باستانی با آتش که فروغ ایزدی است، پیشباز می‌شود. آن‌چنان‌که در اوستا آمده، فروردین (جشن نوروز) هنگامی است که فرورهای نیاکان از برای سرکشی بازماندگان از آسمان فرود آیند و ده شبانه‌روز در خان و مان پیشین خود به سر برند. این ده روز، همان آخرین پنج روز از آخرین ماه سال و پنج روزی است که به سال می‌افزودند تا سال خورشیدی، درست دارای 365 روز باشد. این پنج روز را پنجه‌- پنجه دزدیده‌- پنجوه‌- بهیزک (و هیچک)- گاه- اندرگاه- روزهای گاتها می‌گفتند. ناگزیر روزهایی که از برای پیش‌آمد آغاز سال آتش می‌افروختند و شادمانی می‌کردند، بیرون از این ده روز نبود. شک نیست که افتادن این آتش‌افروزی به شب آخرین چهارشنبۀ سال، پس از اسلام است، چه ایرانیان، شنبه و آدینه نداشتند. هر یک از دوازده ماه نزد آنان بی‌کم‌وبیش سی روز بود و هر روز به نام یکی از ایزدان خوانده می‌شد، چون هرمزروز- بهمن‌روز- اردیبهشت‌روز و جز اینها. روز چهارشنبه یا یوم الارباع نزد عرب‌ها روز شوم و نحسی است. جاحظ در المحاسن والاضداد آورده «والاربعاء یوم ضنک و نحس». شعر منوچهری گویای همین روز تنگی (ضنک) و سختی و شومی است:
چهارشنبه که روز بلاست باده بخور
به ساتکین می خور تا به عافیت گذرد
این است که ایرانیان آیین آتش‌افروزی پایان سال خود را به شب آخرین چهارشنبه انداختند تا با پیش‌آمد سال نو از آسیب روز پلیدی چون چهارشنبه برکنار مانند.
کهن‌ترین جایی که از آتش‌افروزی سوری یاد شده، در تاریخ بخاراست، تألیف ابوجعفر نرشخی (248-268). این کتاب را ابونصر احمد بن محمد بن نصر القباوی در سال 572 از عربی به فارسی گردانیده است.
دربارۀ جشن سوری گوید:
«و چون امیر سدید منصور بن نوح به ملک بنشست، اندر ماه شوال سال به سیصد و پنجاه به جوی مولیان، فرمود تا آن سرایها را دیگر بار عمارت کردند و هر چه هلاک و ضایع شده بود، بهتر از آن به حاصل (کردند). آنگاه امیر سدید (به سرای) بنشست. [هنوز] سال تمام نشده بود که چون شب ‌سوری چنان که عادت قدیم است، آتشی عظیم افروختند. پاره آتش بجست و سقف سرای درگرفت و دیگر باره جمله سرای بسوخت و امیر سدید هم در شب به جوی مولیان رفت...»
چنان که دیده می‌شود، در سخن از آتش‌افروزی شب‌ سوری گفته شده «عادت قدیم است» دیگر اینکه گفته شده «شب سوری» بدون چهارشنبه. شک نیست که این آتش‌افروزی در پایان سال، همان جشن چهارشنبه‌سوری کنونی است.
از اینکه این جشن در سه‌شنبه‌شب گرفته می‌شود، ازاین‌رو است که نزد ایرانیان شب پیش از روز به شمار می‌رود. بسا در اوستا گفته شده: «در هنگام سه شب یا در هنگام نُه شب به جای سه روز و نُه روز.» در آتش بهرام نیایش در پارۀ 15 آمده:
«بشود که رمه‌ای از چارپایان از آنِ تو شود و گروهی از مردان بشود که از منش ورزیده و از زندگی ورزیده برخوردار شوی، بشود شاد زندگی کنی به شب‌هایی که خواهی زیست.»
بازار
در فروردین‌یشت، پارۀ 49 آمده:
«فرورهای نیک توانای پاکان در هنگام (جشن گهنبار) همسپتمدم از آرامگاهان خود به سوی زمین فرود آیند و ده شب پی درپی از برای آگاهی یافتن از بازماندگان درین جا بسر برند».
شنبه یا شنبد
به فال نیک و به روز مبارک شنبد
نبیذ گیر و مده روزگار خویش به بد
منوچهری
یک واژۀ بابلی است به دستیاری تازیان به ایران رسیده است. آن‌چنان‌که در آغاز گفتم، نزد ایرانیان، ماه به چهار هفته بخش نمی‌شده. شباتو Shabbatu که در عربی، سبت شده، روز پانزدهم (پرماه) و روز آسایش بود. اما سوری که به جای جشن به کار رفته، به این واژه چندین بار در اوستا برمی‌خوریم: سوئیریه Suirya و به معنی چاشت به کار رفته در پهلوی و پارسی به معنی مهمانی بزرگ گرفته شده:
در سور جهان شدم ولیکن
بس لاغر بازگشتم از سور
زین سور ز من بسی بتر رفت
اسکندر و اردشیر و شاپور
گر تو سوی سور می‌روی رو
روزت خوش باد و سعی مشکور
ناصرخسرو
سورنای، نایی است که در مهمانی و عروسی نوازند.
در پایان باید یادآور شد: در جشن چهارشنبه‌سوری از روی شعلۀ آتش جستن و ناسزایی چون سرخی تو از من و زردی من از تو گفتن از روزگارانی است که دیگر ایرانیان مانند نیاکان خود، آتش را نمایندۀ فروغ ایزدی نمی‌دانستند، آن‌چنان‌که در آتش‌افروزی جشن سده که به گفتۀ گروهی از پیشینیان، پرندگان و چارپایان را به قیر و نفت اندوده، آتش می‌زدند، از روزگاران پس از اسلام است.»
منبع: «چهارشنبه‌سوری»، ابراهیم پورداود، آناهیتا، تهران، 1312، صص 100-102.

لینک کوتاه:
https://www.aryajavan.ir/Fa/News/1471866/

نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield
مخاطبان عزیز به اطلاع می رساند: از این پس با های لایت کردن هر واژه ای در متن خبر می توانید از امکان جستجوی آن عبارت یا واژه در ویکی پدیا و نیز آرشیو این پایگاه بهره مند شوید. این امکان برای اولین بار در پایگاه های خبری - تحلیلی گروه رسانه ای آریا برای مخاطبان عزیز ارائه می شود. امیدواریم این تحول نو در جهت دانش افزایی خوانندگان مفید باشد.

ساير مطالب

قطعه دلنشین در مدح پیامبر (ص)

قطعه ای متفاوت از قاری نوجوان محفل

توسل به وجود مبارک حضرت زهرا(س) در شب‌های قدر

خوش به حال ذوالفقار عجب رفیقی دار...

آسمون رنگ غربت گرفته...

تلاوت جدید قاری نوجوان؛ «صالح مهدی زاده» در محفل

شوخی عباس موزون با نجم‌الدین شریعتی در برنامه زنده

تکان‌دهنده‌‌ترین روایت عباس موزون از یک تجربه‌گر مرگ!

وحید شمسایی: پای حق ماندن هزینه دارد

قدرت دید بی نهایت؛ روایت تجربه‌گر مرگ موقت از شعاع دید بی نهایتش

آتش زدن حشرات و شکنجه روح پس از جدایی از بدن!

دلیل ماندگار شدن نقش ناخدا خورشید از نظر داریوش ارجمند

روایتی از سختی‌های مستندسازی در شرایط جنگ

خاطره‌ای از شهادت سید حسن نصرالله

درخواست ملی پوشان از هواداران تیم ملی

ابزار هوش مصنوعی جدید واتساپ می‌تواند متن‌ها را بازنویسی کند

چه بغض‌ها در گلو رسوب شد

لالایی جبرییل برای سیدالشهدا در محفل

استوری/ از خونِ فرق مولامون، محراب کوفه پر خونِ

شدت اشتیاق و انتظار امیرالمؤمنین(ع) برای شهادت در کلامِ شهید مطهری

همین الان در بهشت و جهنم هستیم

نسل زد و آلفا رو جدی بگیرید

تکرار تلاوت تکویر معروف در محفل

8 ترفند فوری برای از بین بردن پف چشم بعد از گریه

‎تماشام کن همه زهرمو کشیدن ولی کشندم هنوز

سریال امام علی (ع) زندگی داریوش ارجمند را زیر و رو کرد

حاج سعید حدادیان؛ والدین به فرزندان خود احترام بگذارید!

مداحی پدر و پسریِ در ویژه برنامه تحویل سال شبکه سه

پس از تذکر رهبر انقلاب در خصوص اهمیت شعر، شبکه سه امشب از طهماسبی و رسولی دعوت کرد

ابداعات شیطان در کلامِ عباس موزون

حرف های عباس موزون درباره تجربه مشابه افرادی که زندگی بعد از مرگ دارند

روضه سوزناک محمدحسین حدادیان در وصف امام علی (ع)

شعرخوانی «محمد رسولی» در مدح امیرالمومنین(ع)

برانکو: چین 15 بازیکن جدید دارد!

پوچتینو: تیم ملی آمریکا شماره یک جهان می‌شود

رنار: برانکو برای چین مربی خوبی است

رودیگر: ارزش لیگ ملت‌ها کمتر از چمپیونزلیگ نیست

فردا ساعت 16؛ صعود اولین تیم به جام جهانی 2026

دخیا درباره انتقال به فیورنتینا؛ عشق در نگاه اول!

سؤال حضرت زینب (س) از پدر در لحظات آخر عمر شریف حضرت

واکنش سایت روحانی به بازنشر دستخط رهبر انقلاب

جمله منتخب سال 1403 رهبر انقلاب از نظر کاربران انتخاب شد

دیدار کروبی با سید حسن خمینی در جماران

پیام‌ تبریک نوروزی پوتین به پزشکیان

تلگرام یک‌میلیاردی شد؛ طعنه سنگین پاول دورف به واتساپ

ارتقای تلویزیون‌های شرکت کره ای با قابلیت‌های هوش مصنوعی

مردی که بدون ابزار های ایمنی و چتر نجات از ارتفاع 7620 متری به پایین پرید !

این نماز را حتما در شب قدر بخوانید

استوری/ من بنده ی دست بخشنده ات هستم

صدای سوزناک قاری آذری در اجرای قطعه معروف امام زمانی در محفل