آریا جوان

آخرين مطالب

گوناگون/ چرا آتش‌افروزی به شب آخرین چهارشنبۀ سال افتاد؟ خواندنی

گوناگون/ چرا آتش‌افروزی به شب آخرین چهارشنبۀ سال افتاد؟
  بزرگنمايي:

آریا جوان - ایسنا / ابراهیم پورداود با بیان اینکه افتادن آیین آتش‌افروزی به شب آخرین چهارشنبۀ سال، پس از اسلام است، می‌گوید: روز چهارشنبه یا یوم الارباع نزد عرب‌ها روز شوم و نحسی است و ایرانیان آیین آتش‌افروزی پایان سال خود را به شب آخرین چهارشنبه انداختند تا با پیش‌آمد سال نو از آسیب روز پلیدی چون چهارشنبه برکنار مانند.
 این اسطوره‌شناس در کتاب «چهارشنبه‌سوری» درباره این آیین نوشته است: «آتش‌افروزی ایرانیان در پیشبازی نوروز از آیین دیرین است و همۀ جشن‌های باستانی با آتش که فروغ ایزدی است، پیشباز می‌شود. آن‌چنان‌که در اوستا آمده، فروردین (جشن نوروز) هنگامی است که فرورهای نیاکان از برای سرکشی بازماندگان از آسمان فرود آیند و ده شبانه‌روز در خان و مان پیشین خود به سر برند. این ده روز، همان آخرین پنج روز از آخرین ماه سال و پنج روزی است که به سال می‌افزودند تا سال خورشیدی، درست دارای 365 روز باشد. این پنج روز را پنجه‌- پنجه دزدیده‌- پنجوه‌- بهیزک (و هیچک)- گاه- اندرگاه- روزهای گاتها می‌گفتند. ناگزیر روزهایی که از برای پیش‌آمد آغاز سال آتش می‌افروختند و شادمانی می‌کردند، بیرون از این ده روز نبود. شک نیست که افتادن این آتش‌افروزی به شب آخرین چهارشنبۀ سال، پس از اسلام است، چه ایرانیان، شنبه و آدینه نداشتند. هر یک از دوازده ماه نزد آنان بی‌کم‌وبیش سی روز بود و هر روز به نام یکی از ایزدان خوانده می‌شد، چون هرمزروز- بهمن‌روز- اردیبهشت‌روز و جز اینها. روز چهارشنبه یا یوم الارباع نزد عرب‌ها روز شوم و نحسی است. جاحظ در المحاسن والاضداد آورده «والاربعاء یوم ضنک و نحس». شعر منوچهری گویای همین روز تنگی (ضنک) و سختی و شومی است:
چهارشنبه که روز بلاست باده بخور
به ساتکین می خور تا به عافیت گذرد
این است که ایرانیان آیین آتش‌افروزی پایان سال خود را به شب آخرین چهارشنبه انداختند تا با پیش‌آمد سال نو از آسیب روز پلیدی چون چهارشنبه برکنار مانند.
کهن‌ترین جایی که از آتش‌افروزی سوری یاد شده، در تاریخ بخاراست، تألیف ابوجعفر نرشخی (248-268). این کتاب را ابونصر احمد بن محمد بن نصر القباوی در سال 572 از عربی به فارسی گردانیده است.
دربارۀ جشن سوری گوید:
«و چون امیر سدید منصور بن نوح به ملک بنشست، اندر ماه شوال سال به سیصد و پنجاه به جوی مولیان، فرمود تا آن سرایها را دیگر بار عمارت کردند و هر چه هلاک و ضایع شده بود، بهتر از آن به حاصل (کردند). آنگاه امیر سدید (به سرای) بنشست. [هنوز] سال تمام نشده بود که چون شب ‌سوری چنان که عادت قدیم است، آتشی عظیم افروختند. پاره آتش بجست و سقف سرای درگرفت و دیگر باره جمله سرای بسوخت و امیر سدید هم در شب به جوی مولیان رفت...»
چنان که دیده می‌شود، در سخن از آتش‌افروزی شب‌ سوری گفته شده «عادت قدیم است» دیگر اینکه گفته شده «شب سوری» بدون چهارشنبه. شک نیست که این آتش‌افروزی در پایان سال، همان جشن چهارشنبه‌سوری کنونی است.
از اینکه این جشن در سه‌شنبه‌شب گرفته می‌شود، ازاین‌رو است که نزد ایرانیان شب پیش از روز به شمار می‌رود. بسا در اوستا گفته شده: «در هنگام سه شب یا در هنگام نُه شب به جای سه روز و نُه روز.» در آتش بهرام نیایش در پارۀ 15 آمده:
«بشود که رمه‌ای از چارپایان از آنِ تو شود و گروهی از مردان بشود که از منش ورزیده و از زندگی ورزیده برخوردار شوی، بشود شاد زندگی کنی به شب‌هایی که خواهی زیست.»
بازار
در فروردین‌یشت، پارۀ 49 آمده:
«فرورهای نیک توانای پاکان در هنگام (جشن گهنبار) همسپتمدم از آرامگاهان خود به سوی زمین فرود آیند و ده شب پی درپی از برای آگاهی یافتن از بازماندگان درین جا بسر برند».
شنبه یا شنبد
به فال نیک و به روز مبارک شنبد
نبیذ گیر و مده روزگار خویش به بد
منوچهری
یک واژۀ بابلی است به دستیاری تازیان به ایران رسیده است. آن‌چنان‌که در آغاز گفتم، نزد ایرانیان، ماه به چهار هفته بخش نمی‌شده. شباتو Shabbatu که در عربی، سبت شده، روز پانزدهم (پرماه) و روز آسایش بود. اما سوری که به جای جشن به کار رفته، به این واژه چندین بار در اوستا برمی‌خوریم: سوئیریه Suirya و به معنی چاشت به کار رفته در پهلوی و پارسی به معنی مهمانی بزرگ گرفته شده:
در سور جهان شدم ولیکن
بس لاغر بازگشتم از سور
زین سور ز من بسی بتر رفت
اسکندر و اردشیر و شاپور
گر تو سوی سور می‌روی رو
روزت خوش باد و سعی مشکور
ناصرخسرو
سورنای، نایی است که در مهمانی و عروسی نوازند.
در پایان باید یادآور شد: در جشن چهارشنبه‌سوری از روی شعلۀ آتش جستن و ناسزایی چون سرخی تو از من و زردی من از تو گفتن از روزگارانی است که دیگر ایرانیان مانند نیاکان خود، آتش را نمایندۀ فروغ ایزدی نمی‌دانستند، آن‌چنان‌که در آتش‌افروزی جشن سده که به گفتۀ گروهی از پیشینیان، پرندگان و چارپایان را به قیر و نفت اندوده، آتش می‌زدند، از روزگاران پس از اسلام است.»
منبع: «چهارشنبه‌سوری»، ابراهیم پورداود، آناهیتا، تهران، 1312، صص 100-102.

لینک کوتاه:
https://www.aryajavan.ir/Fa/News/1471866/

نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield
مخاطبان عزیز به اطلاع می رساند: از این پس با های لایت کردن هر واژه ای در متن خبر می توانید از امکان جستجوی آن عبارت یا واژه در ویکی پدیا و نیز آرشیو این پایگاه بهره مند شوید. این امکان برای اولین بار در پایگاه های خبری - تحلیلی گروه رسانه ای آریا برای مخاطبان عزیز ارائه می شود. امیدواریم این تحول نو در جهت دانش افزایی خوانندگان مفید باشد.

ساير مطالب

تصاویری از تعویض پرچم گنبد حرم مطهر رضوی

ناصر افشارپور مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی شد

چهره ها/ حرکت خطرناک خانم بازیگر در شب چهارشنبه‌سوری

ادعای عجیب علی پروین: نمی‌دانم جام‌ها کجاست!

سلطه خارجی‌ها بر نیمکت مدعیان لیگ برتر

برزیل همچنان به دنبال جذب آنچلوتی

علی‌اکبری: از رسانه‌ای کردن ماجرای توله شیر پشیمانم

قهرمان ایرانی کشتی المپیک، یک طلای دیگر می‌خواهد

یوفا ویدیوی پنالتی خولین آلوارز را دستکاری کرد!

چند گیاه آپارتمانی برای خنک شدن خانه

رئیس مجلس به رئیس جمهور نامه زد

آزاد ارمکی: جامعه نمی‌گوید من خواهان بی عفتی هستم! با شیوه حجاب مخالف است

رفتار و منش فرزندان شهدا برگرفته از فرهنگ ایثار و شهادت است

اردوهای یک روزه برای خانواده شهدا و ایثارگران در ماه مبارک رمضان برگزار شد

سهام سامسونگ صعودی شد؛ خوش‌بینی سرمایه‌گذاران به همکاری با انویدیا

سخن بزرگان/ این نوع شوخی ها دل را سیاه می‌کند!

4گوشه دنیا/ جشن نوروز به سبک پاراچناری‌ها در پاکستان

چهارشنبه سوری از دید کابین خلبان

چهره ها/ عکس نوستالژی از جواد خیابانی در کنار همسر المیرا شریفی مقدم

رسوایی بزرگ در برنامه تلویزیونی با روانشناسی که واقعی نبود!

علی اوجی: تا حالا پایتخت و ستایش را ندیده‌ام

چهره ها/ جشن چهارشنبه‌سوری خانواده بهرام رادان در کنار دریا

گلایه پاشازاده از تلویزیون: تبعیض نداشته باشید

دستور فلیک به بازیکنان بارسا: صحبت از سه‌گانه ممنوع!

پیشنهاد چشمگیر النصر به مدافع لیگ برتری

مدافع امارات: به دنبال پیروزی برابر ایران هستیم

لیورپول و میلان به دنبال جذب مدافع جوان رئال مادرید

12 بازیکن پرسپولیس در انتظار تمدید قرارداد

پرسپولیس برترین تیم نیم فصل دوم لیگ برتر

عنصر تجزیه‌طلب در مشگین شهر دستگیر شد

همایون کاتوزیان: مصدق اشتباهاتی کرد اما به هیچ وجه مردم ایران را فریب نداد

اولین آیفون تاشوی اپل احتمالاً گران‌تر از گلکسی زد فولد 6 خواهد بود

دعای روز هجدهم ماه رمضان

اعتراض سازمان نظام پزشکی در نامه ای به رئیس صداوسیما

با روش‌های طبیعی موهای ضخیم و پرپشتی داشته باشید

روایت کرملین از مکالمه ترامپ و پوتین؛ هیچ اشاره‌ای به ایران نشد

پاسخ دولتی‌ها به یک سوال؛ اولین عیدی را به چه کسی می‌دهید؟

پاسخ آبراهامیان به آن‌ها که می‌گویند ملی شدن صنعت نفت به ضرر اقتصاد ایران بود

همکاری‌های راهبردی برای توسعه کیش؛ دیدار محمد کبیری با رئیس بنیاد مستضعفان

اشک‌های خانم انگلیسی خاطره عجیب تلاوت قرآن در رستوران

کدام حیوانات نماد ملی کشورهای آسیایی هستند؟

سروصدای ایمان قیاسی و جواد خواجوی روی آنتن زنده شبکه سه!

عبور سخت سریال‌های شبکه نمایش خانگی از لبه پرتگاه‌

عکسی از المیرا شریفی‌مقدم در یک دورهمی برای چهارشنبه‌سوری

مروری بر عملکرد حامد بهداد در سریال‌های شبکه نمایش خانگی

آیت‌الله صدیقی خطیب نماز جمعه نخستین روز سال 1404 در تهران شد

واکنش رئیس دفتر روحانی به تهدیدهای آمریکا

هوشمند سازی بنادر و فرودگاه های منطقه آزاد کیش

کشف شهر باستانی پنهان در تایلند

سری آیفون 18 پرو به مودم C2 اپل مجهز خواهد شد