آریا جوان - سریال‌های پسا‌آخرالزمانی این روزها حسابی طرفدار پیدا کرده‌اند. آثاری مثل «پارادایس»، «فال‌اوت» و «سیلو» که همگی در پناهگاه‌های زیرزمینی روایت می‌شوند، با استقبال گسترده‌ای روبه‌رو شده‌اند و برای فصل‌های جدید تمدید شده‌اند.
به گزارش فرادید، چرا پساآخرالزمان تا این حد محبوب است؟ شاید دلیلش نیاز به فرار از واقعیت باشد؛ انگار مخاطبانی که در میان هرج‌ومرج دنیای واقعی گرفتار شده‌اند، مشتاق تصور جهانی هستند که پس از وقوع یک فاجعه «از نو» آغاز می‌شود.
خوانندۀ گروه موسیقی R.E.M می‌خواند: «این پایان دنیایی است که می‌شناسیم، و من حالم خوب است!» انگار برای مخاطبان تلویزیون هم آخرالزمان یک جور پایان نیست، بلکه شروعی تازه برای یک ماجراجویی مهیج است. شاید به همین دلیل است که سریال‌هایی مثل «پارادایس»، «فال‌اوت» و «سیلو» که در محیط‌های بسته و پررمزوراز پناهگاه‌ها رخ می‌دهند چنین جذابیتی دارند.

مثلاً سریال «پارادایس» در همان قسمت اول با نشان دادن اینکه داستانش در شهری کوچک در درون یک پناهگاه پس از یک فاجعه بزرگ جریان دارد، توجه‌های زیادی را به خود جلب کرد. «فال‌اوت» نیز با داستان پساآخرالزمانی‌اش در اکتبر گذشته به 100 میلیون بیننده رسید و با امتیاز 94 درصدی از منتقدان، برای فصل دوم تمدید شد. از سوی دیگر، کاربران اپل تی‌وی پلاس بیش از 417 میلیون دقیقه را صرف تماشای «سیلو» کردند که حالا فصل سوم و چهارم آن نیز در راه است.
طی سال‌ها، سینما و تلویزیون روایات مختلفی از پایان دنیا ارائه داده‌اند؛ از فیلم‌هایی که به پیامدهای فجایع هسته‌ای پرداخته‌اند، مثل «Threads»(1984) و «جاده» (2009)، تا سریال‌هایی که به دنیاهای مملو از زامبی‌ها و همه‌گیری‌ها می‌پردازند، مثل «مردگان متحرک» (2011) و «آخرین بازمانده از ما» (2023). اما در سال‌های اخیر، تمرکز روی داستان‌هایی که در «پناهگاه‌های زیرزمینی» اتفاق می‌افتند، افزایش یافته است.
«فال‌اوت» داستان زنی به نام لوسی (با بازی الا پورنل) را دنبال می‌کند که از پناهگاهی که تمام عمرش در آن بوده بیرون می‌آید تا پدرش را پیدا کند. در «پارادایس» و «سیلو» نیز پناهگاه‌ها نه‌تنها پناهگاهی در برابر فاجعه، بلکه بستری برای ماجراهای پرتعلیق و رازهای پیچیدۀ جنایت و تبهکاری هستند.

آخرالزمان به‌عنوان فرصتی برای شروعی تازه
برخی کارشناسان معتقدند موفقیت این سریال‌ها با شرایط ژئوپلیتیک جهان امروز مرتبط است. متیو لگات، استاد ادبیات انگلیسی و آمریکایی در دانشگاه وینچستر، به این موضوع اشاره کرده که تهدیدهای جهانی مثل افزایش تنش‌های هسته‌ای مردم را به داستان‌هایی جذب می‌کند که فاجعه را به‌عنوان نقطه‌ای برای شروعی جدید نمایش می‌دهند. او می‌گوید این روایت‌ها به ایده «آخرالزمان» در کتاب‌های مقدس شباهت دارند که به نجات و رستگاری اشاره می‌کنند.
لگات همچنین خاطرنشان می‌کند که این سریال‌ها، علاوه بر تاریکی و خشونتی که دارند، نوعی امید را نیز نشان می‌دهند. جوامعی که در این داستان‌ها شکل می‌گیرند، نمایانگر این ایده‌اند که انسان‌ها حتی در شرایط بحرانی کنار هم قرار می‌گیرند و برای بقا تلاش می‌کنند.
پناهگاه‌ها؛ بستر رازهای جذاب
رابرت ییتس، دانشیار ادبیات آمریکایی، معتقد است که پناهگاه‌ها در تلویزیون و سینما مانند «دیگ زودپز» عمل می‌کنند؛ جایی که درام‌های انسانی خیلی سریع به اوج خود می‌رسند. پناهگاه‌ها مثل دنیاهایی جدید هستند که بر روی ویرانه‌های دنیای قدیم ایجاد شده‌اند و بینندگان را به سمت این تخیل لذت‌بخش سوق می‌دهند که اگر در چنین دنیایی بودند، چگونه زنده می‌ماندند و چگونه زندگی می‌کردند.
رازآلودگی پناهگاه‌ها نیز عامل دیگری است که بینندگان را جذب می‌کند. آن‌ها می‌خواهند بدانند چه کسانی این مکان‌ها را ساخته‌اند، هدف‌شان چه بوده و چه اسراری در دل آن‌ها نهفته است. کالین فورز، یوتیوبر و مخترع مشهور، پناهگاهی در باغ خود ساخت که میلیون‌ها نفر را مجذوب کرد. او می‌گوید مردم عاشق ایده داشتن مکانی هستند که دور از چشم دیگران باشد و حس فرار از واقعیت را به آن‌ها بدهد.

پناهگاه‌های واقعی؛ از سرگرمی تا سرمایه‌گذاری
علاقه به پناهگاه‌ها تنها محدود به دنیای سریال‌های تلویزیونی نیست. مارک زاکربرگ در املاک هاوایی خود یک پناهگاه 4500 فوت مربعی ساخته است، گرچه ادعا می‌کند که این مکان صرفاً یک فضای امن است و نه یک پناهگاه آخرالزمانی. از سوی دیگر، برخی شرکت‌های متخصص در ساخت پناهگاه‌های زیرزمینی، به مشتریان خود امکاناتی لوکس مانند سالن بولینگ، استخر و حتی میدان تیر ارائه می‌دهند. ال کوربی که رئیس یکی از این شرکت‌هاست می‌گوید: «ما بیشتر روی سرگرمی تمرکز داریم. اگر قرار است زیر زمین زندگی کنید، باید تجربه‌ای لذت‌بخش داشته باشید».
کنجکاوی نسبت به آینده
در نهایت شاید دلیل اصلی شیفتگی ما به این داستان‌ها این باشد که می‌خواهیم بدانیم دنیا چگونه می‌تواند تغییر کند. ییتس می‌گوید: «پناهگاه‌ها نماد این میل انسانی‌اند که زنده بمانیم، زمان را سپری کنیم و در نهایت به دنیای بیرون بازگردیم تا هرچه از ویرانه‌ها باقی مانده را احیا کنیم.» شاید به همین دلیل است که سریال‌های پسا‌آخرالزمانی همچنان تماشاگران را مجذوب خود نگه می‌دارند.