آریا جوان - هندوانه یکی از مهمترین میوه‌های شب یلدا محسوب می‌شود. رنگ سبز آن نشان از آبادانی دارد و سرخی و طعم شیرین آن نشان‌دهنده عشق و دوستی است. هندوانه گرد بون زمین را یادآوری می‌کند.

به بهانه اینکه هندوانه پای ثابت خانه‌های ایرانی در شب یلداست به روستای گوربند سر زده‌ایم.
یک سنت 60 ساله
دانه هندوانه نشان‌دهنده باروری است و کشت هندوانه در «تیرور» و «گوربند» یک سنت 60 ساله محسوب می‌شود. البته 60 سال پیش هندوانه فقط برای مصرف اهالی کشت می‌شد، اما رفته رفته تیرور و گوربند، 2 روستایی که حالا اولی به شهر تبدیل شده و دومی هنوز روستا مانده به قطب تولید هندوانه در هرمزگان تبدیل شدند؛ استانی که خودش قطب تولید هندوانه پاییزی در کشور به ویژه برای شب یلداست.
فرماندار شهرستان میناب با تایید این موضوع به همشهری می‌گوید: «طبق بررسی‌های صورت گرفته کشت هندوانه در دشت تیرور از 60 سال پیش شروع شده است. در واقع هم در تیرور و هم در روستای گوربند به تناسب آبی که وجود داشت، هندوانه برای مصرف شخصی کشت می‌شد. آب زیادی وجود نداشت و به همین دلیل کشاورزی محدود بود و کشت هندوانه هم در زمین‌های کوچک صورت می‌گرفت.»
حالا این پرسش مطرح می‌شود که چطور «تیرور» و «گوربند» به قطب تولید هندوانه تبدیل شدند. به گفته محمد رادمهر، احداث سدهایی در این منطقه تاثیر بسیاری در رونق گرفتن تولید هندوانه داشت. بدین ترتیب، کشت هندوانه در این دو منطقه بعد از راه‌اندازی سد میناب، شمیل و سد استقلال وارد فاز تازه‌ای شد. فرماندار شهرستان میناب توضیح بیشتری می‌دهد و می‌گوید: «در دهه 1360 با راه‌اندازی سدهایی در این منطقه هزار هکتار زمین کشاورزی زیرکشت هندوانه رفت. در واقع از این زمان کشاورزی در این منطقه رونق گرفت و کشت هندوانه نیز بیشتر از هر محصول دیگری مورد توجه بود.»
کشت اول و کشت دوم
کاشت هندوانه در منطقه «تیرور» و «گوربند» از اواخر شهریور و برداشت آن از اوایل آذر آغاز می‌شود. این کشت به کشت پاییزه شهرت دارد و البته تنها کشت هندوانه در این منطقه نیست. فرماندار شهرستان میناب می‌گوید: «کشت نخست هنداونه از اواخر شهریور شروع می‌شود و برداشت آن در شب یلدا به پایان می‌رسد.»
محمد رادمهر توضیح می‌دهد که در واقع هدف از کشت و برداشت هندوانه در تیرور و گوربند تامین هندوانه برای شب یلداست و عمده فروش هندوانه تیرور و گوربند در شب یلدا اتفاق می‌افتد. هندوانه این منطقه فوق‌العاده مرغوب و بازارپسند است. از یکی دو هفته قبل از فرارسیدن شب یلدا کامیون‌ها در این منطقه صف می‌کشند تا بار هندوانه را به نقاط مختلف کشور ارسال کنند.
در «تیرور» و «گوربند» کشت دوم هندوانه با هدف تامین هندوانه در ایام نوروز است. به همین دلیل، در این منطقه کشت زمستانی هم صورت می‌گیرد. فرماندار میناب در این باره می‌گوید: «هندوانه در دو مرحله کشت و برداشت می‌شود. ابتدا در پاییز برای شب یلدا و بعد در فصل زمستان برای شب عید نوروز. یلدا که تمام شود، کشت زمستانی هندوانه شروع می‌شود.»
نقش زنان در تولید هندوانه
در سال‌های اخیر تیرور به شهر تبدیل شده، اما همچنان در کنار روستای گوربند به تولید انبوه هندوانه می‌پردازد. اهالی «تیرور» و «گوربند» اغلب نسبت فامیلی دارند و همه آشنا هستند و رفت و آمدشان زیاد است.
نکته جالب اینکه تعداد کارکنان زن در زمین‌های کشت و برداشت هندوانه بیشتر از مردان است. این را محمد رادمهر، فرماندار میناب می‌گوید و توضیح می‌دهد: «بیشتر کارکنان در زمین‌های کشت هندوانه در تیرور و گوربند زنان هستند. فعالیت زنان در تولید هندوانه چشمگیر است و آنها تاثیر زیادی در رونق گرفتن تولیدات کشاورزی این منطقه دارند.»

درصد تیرور و گوربند
شهرستان میناب رتبه نخست تولید هندوانه پاییزه را در هرمزگان دارد. حدود 80 درصد اهالی «تیرور» و «گوربند» کشاورز هستند که فقط برای شب یلدا حدود 70 هزار تن هندوانه تولید می‌کنند.
فرماندار شهرستان میناب می‌گوید: «صادرات هندوانه هم از این منطقه در شب یلدا به نقاط مختلف کشور اتفاق می‌افتد. حتی هندوانه از تیرور و گوربند به حوزه خلیج‌فارس هم صادر می‌شود.»
محمد رادمهر با بیان اینکه هندوانه «تیرور» و «گوربند» یک محصول بسیار معروف است و با کیفیت بالا تولید می‌شود، می‌افزاید: «برداشت هندوانه پاییزه در سطح 2800 هکتار از زمین‌های زراعی شهرستان میناب در هرمزگان صورت می‌گیرد. در شهرستان میناب کشت هندوانه در مناطق تیرور، حومه، هشت‌ بندی، سندرک، گوربند انجام می‌شود و هرمزگان قطب تولید هندوانه در کشور است.»
جشنواره هندوانه گوربند، شکرانه برداشت
30 آذر سال 1402 برای نخستین بار جشنواره هندوانه در روستای گوربند برگزار شد. این جشن بزرگ برداشت هندوانه در استادیوم ورزشی شهدای گوربند با حضور علاقه‌مندان به فرهنگ و میراث ناملموس انجام و استقبال زیادی هم از آن شد. حالا برای دومین بار قرار است جشنواره هندوانه روستای گوربند برگزار شود. با توجه به اینکه بیشتر نقاط ایران در این فصل با شرایط آب و هوایی نامساعد روبه‌رو هستند، برگزاری رویدادهای فرهنگی خالی از لطف نیست. فرماندار شهرستان میناب در این باره می‌گوید: «در کنار جشنواره هندوانه و شب یلدا صنایع دستی این منطقه نیز عرضه می‌شود.» محمد رادمهر توضیح می‌دهد: «جشنواره هندوانه برگزار می‌شود تا شکرگزار نعمت‌هایی که خداوند به این منطقه داده، باشیم. درآمد جشنواره هندوانه گوربند در امور خیریه هزینه می‌شود.»
یلدا، سنت ایرانی
شب یلدا به عنوان یکی از سنت‌های ایرانیان از غروب آفتاب از 30 آذر یعنی آخرین روز پاییز تا طلوع آفتاب در اول ماه دی گفته می‌شود که در اساطیر ایرانی به عنوان شب پیروزی نور بر ظلمت از آن یاد شده است زیرا سی ام آذر بلندترین شب سال و مصادف با انقلاب زمستانی است و پس از آن به تدریج روزها بلندتر و شب ها کوتاهتر می‌شود؛ انار و هندوانه از میوه‌های اصلی آیین‌های شب یلداست.